KÜRTÇE VE TÜRKÇE NEDİR, NE DEĞİLDİR -II-?

Iki hafta önce Türkce ve Kürtce nedir ne degildir? başlıklı yazımdan örnekler vermiştim.
O yazımda Türklerin sürekli orhun yazıtlarindan bahsetmesi,ilk yazılı kitabelerinin Orhun kitabeleri olduğunu sıkça tekrarlar dururlar.
Bu kitabeleri Uygurca, Çince, Partca, Pahlevice ve Sogdca yazılmıştır. Bunların okunmasını bir yana bırakalım acaba onlarda ne yazılmış?
Sağolsun Cemal Özel arkadasım bu kitabelerden bir maniyi bulmuş ve benimde sayfamda paylasmış.
Bende aşağıya çıkardım. Bu manide kullanılan dilin bugün hatta eskiden konuşulan Osmanlica ve Türkce ile uzaktan yakından bir alakasının olmadığını göreceksiniz.
Türk eğemenlerin sürekli Kürtce üzerine yaptıkları yersiz açıklamalara en iyi cevap Orhun kıtabeleri ile "Ehmed"e Xan"e nin eserlerinde kullanılan dil üzerinden cevap vermek bence en uygunu olanıdır.

Acaba, Orhun yazıtlarını bugün okumaya çalışan kaç tane Türk anlayabilir ve şimdiki Türkçeye ne kadar yakındır?
Ama 350 yıl önce Kürtçe bir kitap yazılmış. Êhmedê Xanê nin Mem û Zin'i adli eseridir.
O gün kullanilan Kürtce ile bugün konusulan Kürtce hiç degismemiş ve aynıdır
Günümüze kadar ulaşan dört önemli eserinde de kullanilan dil bugünkü Kürtcenin aynisidir.
1- Nûbehara Biçûkan
2- Eqîdeya Îmanê
3- Mem û Zîn
4- Dîwan


TURPAN(orhun kitabasi) YAZITLARINDA PARTCA MANI TEXTLERI
 baxrδār ardāw āwāyān
 Payi olana adalet getirdigimde
šud ō wyāg ēw, kū ardāw būd
 Birisine gitmisti....bir yerde adil olana
šud ō wyāg ēw, kū ardāw būd
 Ve o adilana bilgi vermisti
 ardāw wāxt °°: kū ••••• °°.
 Adaletli konustu....
 frēštag ō ardāw pad andarwāz wāst °
 Havari adaleti gökyüzüne götürdü
 wāxt: čē burzestar °°?
 (o) konustu; daha yüksek olan ne var?
 ardāw wāxt: man ispīr °°.
 Adaletli nolan konustu; benim kürem/dünyam!
 frēštag wāxt °: mas až im čē wuzurgestar °°?
 Havari konustu; "bundan büyük daha ne var
 wāxt: kū zamīg, kē harw čiš barēd
 (o) Konustu; "her seyi tasiyan, Dünya"
 mas wāxt: kū až imīn čē wuzurgestar?
 (o) uzaktan konustu; "bundan daha büyükce sey ne olabilir"?

Irfan KAYA

KÜRTÇE ve TÜRKÇE nedir, ne degildir?

Var mıydı 100 yıl önce bugün konuşulan Türkçe dilinden bir kitap?
Bilen varsa söylesin.
Yüz yıl önce konuşulan dil Osmanlıcaydı. Üc dilin Darice , kürtce ve Arapca karışımı bir dildi.
Türk siyasetci ve akademisyenler sıkça Türkceyi Orhun kitabelerini kaynak göstererek savunurlar.

Orhun yazitlari ise Uygurca, Cince, Partca, Pahlevice ve Sogdca yazilmistir. Hadi bunlarin okunmasini bir yana birakalim acaba onlarda ne yazılmıs?

Acaba, Orhun yazıtlarını bugün okumaya çalışan kaç tane Türk anlayabilir ve şimdiki Türkçeye ne kadar yakındır?
Ama 350 yıl önce Kürtçe bir kitap yazılmış. Êhmedê Xanê nin Mem û Zin'i adli eseridir.

Yine günümüze kadar ulaşan dört önemli eseri daha bulunmaktadır.

1- Nûbehara Biçûkan
2- Eqîdeya Îmanê

3- Mem û Zîn
4- Dîwan


AXÎRET FIROŞÎN

Da zenn ne birîn ku em xemûşîn
Em beste dehan û dil xurûşîn

Genca me di dil, guher tijîne
Her çendî îyan xezef firoşîn

Şahîn û bi xef, bi libsî dîba
Zahir ji xwe em pelasî poşîn

Mucmer sifete me cism û can, ûd
Dil ateşe, daîma bi coşîn

Meyxane bihiste, Hûre Saqî
Kewser Mey e, lew Me bade noşîn

Bê hûdene lafê lew ku Xanî
Dunya kirr û axîret firoşî


Ehmedê Xanî

Emir Zeynettin'in güzellikleriyle dillere destan olan Zin ve Sti adlı iki kız kardeşinin Mem ve Tajdin ismindeki iki gençle olan aşklarını şiir şeklinde anlatır. Eser, aynı adla sinemaya da uyarlanmıştır.

　

&&&&&&&&

Mela Ehmedê Cıziri’nin divanı Kürt edebiyatı açısından büyük bir zenginliktir.

Bir Şiirinde şöyle der:

Wehdetê Mutleq mela nûr e di qelban cela

Zorê di vê meselê ehlê dila şibheme.

&&&&&&&&



Yine Feqiyê Teyran'in, asıl adı muhammed olan, 1590-1660 yılları arasında yaşadığı sanılan, kürt edebiyatında önemli bir şair, masal ve destan yazarıdır. kullandığı mahlas "kuşların hocası" anlamına gelmektedir.

Feqîyê teyran bir kasidesinde şöyle söylüyor:

kürtçe:
bizan ku min yar tu yî
ez kuştim yekcar tu yî
bê dest û hem pa tu yî
Ê bi xezeb xwendî ez im
zencîr bi zendê ez im
aşiqê cindî ez im
dil jî birîndar tu yî
cama pîyala tu yî
delala mala tu yî
nîmeta ala tu yî
yar di xeyalê ez im
bi girt û berdan tu yî


Türkçesi:


bilki benim yârim sensin
beni öldüren sensin
elsiz ve hem de ayak sensin
gazabınla okuyan benim
kolu zincirli olan benim
güzel olan âşık benim
yüreği yaralı olan da sensin
kadehin camı sensin
evin güzeli sensin
en güzellerin nimeti sensin
yar, hayalindeki benim
tutan ve bırakan da sensin.

　

anka kuşunun peşine düşmüşken gördüğü güzeller için de methiyeler dizmiştir.

Mehu sala ez dınalım
kes bı hale mı nızane

yüzyıldır inliyorum /kimse halimi bilmiyor

Görüldüğü gibi orjinal bugünkü biçimiyle günümüze kadar gelen bu eserlere rağmen ucube dil olmaktan kurtulamayan Kürtçe ile, yine kendilerinin olmayan , başkalarına ait kelimeleri dillerine katan, yapım ve çekim ekleriyle kelimeleri çoğaltarak konuşulan dil Türkçenin durumu bu.

Derler ya yarası olan gocunur. Demek bütün bu söylenenler karın ağrısından başka birşey değilmiş.

Hani Türk siyasetçi ve akademisyenler sıkça Kürtçe'nin bir dil olmadığını söyleyip dururlar ya.
Bütün Kürtler bundan böyle Türklerele tartışmalarında 100 yıl öncelerini hatırlatabilirler.


 
　
Irfan KAYA
                  

Nimac Xelonicun

Şeyh Şerif Kelaxsi ra lacê Şeyx Mistfa efendi bi.

Dayê Şeyx Şerif Xeylon Gowderi ra bî.
Şeyh Şerif verê kiyyam Şeyh Said yew ruec şinû Xeylon,
Watişan gorê hettûn a roc Xelonicun , zede kes nızonêni nimac çinêyo çi semedra yenû kerdiş.

Efendi zî vaiz dûn xalon xwî vunu:
-Ni qeydê nebeno nimac bikerîn.
Kam nimac bikêrû hetê Homay di cê eyn esto.
Kam nêkerû a dinyad hisab pil dunû Homay.
Xeylonic zî vanî:
-Efendi ti Şeyx de mara vac, nimac sênî benû ma bikêr?
Şeyx qayilû xalon êy bimusî nimac bikêrî.
Şeyh onênû derheq şart islomê di Xeylonic zaf çi nizon, wî zî zaf nişin xalon xwi ser .
Şeyh vano:
-Şima sêr sibayû reura warzênî hema şefeq neveciyo, şima di farz û di rekat nimac kênî, dima waxtag tij hetê nimroj tam yena wertê êzmin ew waxt zi şima çehar farz u çehar zî sünnet perû piya heşt rekat nimac kênî. Hetê şun waxtag newe benû tari, şima honc di farz û di sünnet perû piya çehar na rêkat nimac bikerî besû.

Ina yena zunayiş Şeyx xalon xwir rocid hiri waxt nimac kerdû raşt.

Züvêr ra mallê saf eşnawenû Şeyx şartî nimac semedê Xeylonicunir kerdû hiri waxt, nê sera hêrs benû.
Rocêk Şeyx yenû Züvêr malla şinû Şeyx het û vano:
-Liya efendi ti qet Homayra nêtersênî?
Şartê nimac rocid ponc waxto.
Ti sênî eşkênî Xelonicunra vacê rocid hiri rê nimac bikerîn?

Şeyx onênû malla zaf hêrs biyû,
Ageyrenû mallê vunû:
-Malla qey ti mira hêrs biy?
Ezî zano şartê nimac poncî
Mi zor hirî waxt Xelonicunir dayî qebulkerdiş.
Ti camêrd se ,ti şuê dina waxt sern biker ponc waxt.

Rehmê homay hurd hemîn zi ser bo.
Hurd hemê zi zunayê ma bî û hurd hemê zi hetê millêtê mara zaf omêni hêskerdiş.


Irfan KAYA