Tarihsel olarak “Kırd, Kırmanc, Dunbul, Dımıli ve Zaza” olarak anılagelen toplulukla ilgili aşağıdaki kaynaklara bakmak ve Mela Ahmedê Xasî, Kürdizade Ahmed Ramiz, Honigli Halife Selim, Mela Selim Dimilî, Nureddin Zaza ve Şeyh Said ailesi gibi belli başlı önde gelen kimselerin tanımlamalarını okumak yeterlidir.
1- Firuzabadi, Kamus-ul Muhit: “Dunbul qunful gibidir… Kürdler’den bir kabiledir. İbrahim b. Süleyman ve Ali b. Hüseyin adlı muhaddisler onların meşhurlarındandır.”)
2- Dînewerî, Ensab’ul Ekrad (Dunbulileri Kürdler’in bir kolu olarak saymaktadır.)
3- Abdurrezak Beg Dunbuli (Ebu Hanife Dineweri’nin tesbitini eserine alıntılamıştır.)
4- Tarihçi Zehebî (ö. 1348) Müştebihu’n-Nisbe (Benzeşen Soylar) adlı eserinde, Dunbulilerin bir Kürd kabilesi olduğunu ve Musul civarında yaşadıklarını ifade etmektedir.
5- Tarîx-el Keşşaf (“Dunbuliler Kirmanci Kürdleri’dir.”)
6- Ebû Tahir es-Silefi (ö.1181), Mu’cem’s-Sefer (Gezi Sözlüğü) isimli eserinde, hadis öğrendiği hocası Rıdvan bin İbrahim bin Memlan’dan söz ederken ondan Kürdlerin Dunbuli kabilesine mensup biri olarak söz eder.
7- İbnül’l Ezraq el-Fariqî ‘Tarîxu Meyyafariqîn we Amîd’ adlı eserinin ‘Mervani Devleti’ bölümünde Abdurrahman bin ebi-l Verd ed-Dunbuli isimli bir Mervani komutanından bahsetmektedir. Bu komutan Lica Hettax [Lice-Entax] valisi Şerwîn’in emrindeydi.
8- İbn Nuqta el-Hanbelî (ö. 1231), Tekmiletu İkmali’l-İkmal isimli eserinde Dunbulilerden, Kürdlerin bir kabilesi olarak söz eder. Yazar, Dunbuliler içerisinden çıkmış bazı âlimlerinden söz eder.
9- İbn Fazlullah el-Umeri (1349) de Mesaliku’l-Ebsar isimli eserinde Dunbulilerin Kürdlerin bir kabilesi olduğunu ve Musul yakınlarındaki Maklub dağları eteklerinde yaşadıklarından söz etmektedir.
10- Ziya Gökalp, Kürt Aşiretleri Hakkında Sosoyolojik Tetkikler: “... Zazalar'a gelince: Bunlar kendilerine -Arabî kâfin kesriyle- "Kird" derler, Kurmanclar'a da "Kirdas" adını verirler. Türkler ise "Kürt" nâmını Kurmanclar'a tahsis etmişlerdir." (Ziya Gökalp, Kürt Aşiretleri Hakkında Sosoyolojik Tetkikler, Sosyal Yayınlar, İstanbul 1992, s. 27) “Bir zamanlar Kürtleri, edebî eserlerinin tetkiki sonucunda beş grupta tasnif etmiştim. Bunlar şunlardır: ‘Kurmanc, Zaza, Soran, Gûran, Lur.” (Ziya Gökalp, Kürt Aşiretleri Hakkında Sosoyolojik Tetkikler, Sosyal Yayınlar, İstanbul 1992, s. 24)
11- Evliya Çelebi, Seyahatname’sinde “Ekrad-i Zaza” tabirine yer vermekte, Bingöl yöresini anlatırken, birçok Kürt aşiretinin adı arasında “Zaza” adını da anmaktadır. (Evliya Çelebi, Seyahatname, Topkapı Sarayı Kütüphanesi Bağdat Kitaplığı, 305 n.yazma, 3. Kitap, vrk. 85-b ve vrk. 88-b)
12- Muhammed Emin Zeki Beg (Doğ. 1880), Kürdler ve Kürdistan Tarihi adlı eserinde Kürdçe’nin lehçelerine yer verdiği şemada Dimilî/Zazakî’ye de yer vermiştir.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder