Kam ê bişû,

Hêcî Hêsen kê Saf , dewe Gowderî Zûver'ra bi.
Êdenad cuwîyênî,
Homa rehmê xwu pê bikero, Hêci miyan kom xwu di merdim êsayê bi.
Qalê ey miyan qom xwu di perê kerdinî.

Hêci meselê kirdan ser zaf hişar bi.
1992 di , ez Edenad di şev biya meymanê Hêci.
Ew waxt hêci yew bolê kitaban êrnabi û her roj yew di sehat kitab wendinî.
In waziyet hêci zaf wêş mina şibi.
Serran ê di zaf kêm însanî ma kitab wendînî.
Qayîl bi zunayê xo zede bikero û meselê milletê ma bidû şarî ma qebulkerdiş.

Yew lac hêcî, 1991 di bibi şerwan PKK.
Lac hêcî, 1992 di dewe Piran Pîrejman di şehît kewtibi.
Kiştîş lac xwu sera zêdera mîyan sîyaset di cê xwu girotib.
Sêr yi viyertibi, ê seran ra pêy omeb Êwropad meselê kirdan ser xebat kerdîn.

 Hêcî bad kiştiş lac xwu, zaf tê serra diya.
1993 di amebi Çolig. ca ci nidîyênî. Çolig û Xarpêt'id gêrênî propaganda kerdînî.
Kam vera meselê kirdan bivindertînî zaf şinî êyn ser , qayilib ê insanan bûnc mîyon dehway Kirdûn.

Ew waxt Zûver di ,di merdîm nebbaş estibî.
Ê merdîm gerrê şarî xo şînî hüqmat'id kerdîn.

Ê merdimanra yew muhtar dew bi.
PKK, ew waxt kotibî muxtar dima, çend rê muxhtar hîşar kerdibî, la bele tewe muxtar sarê nişînî fehlê xo ya pîs devom kerdînî.
Zûveric zaf pê decênî. La bele tewe dewîcon destra nomênî.

Şerwan PKK, rocek reçê muxtar rûmenî,  muxtar vêr ruê Murad'îd unî fasal û tepîşênî.
Muhtar pê destan'a xeneqnênî, dima la êrzênî milê muxtar û pird Züwer di aleqnênî.
Muxtar yew roj pird ser aleqnayê mendibi.

Huqmat xeber gen û yenî tirmê muxtar pird serra unî war, Mudeûmumî kêşîf tirm ken, tirmê muxtar têslîm merdimanê ê kênû.
Xeneqnayiş muhtar zaf weş Hêcî'ya  şibi.

Hêcî vatibi:
"kam tirmê ê hayin bişû, ez nuna daykê ey"
 Yew merdim vun:
 -Hêcî Ap to, mallê dewo, lazim o apê to tirmê ê bişû.
 Hêcî vun:
 -Ap mi bişu , ez nuna daykê êy zî.

31.12.2013

Irfan KAYA

Eyro mar î veng Lazimo

Êyr mar veng lazim o, gurê û bîn lazim niyû.

Hêcî rocek şin Züwer.
Benu meymanê dostê xwu Hecî Filît.
Hurd heme zi zaf yarun merdimîb.
Hêcî niweşîyê kanser bibi û qirikê  xora êmelîyat bibi.
Hêcî vengê xo kerdibî vîn.
In wazîyêt Hêcî ser zaf tesîrû pîl viraşti bi.
Doktorun yew hacet dabî ci, a hacet nênî bîn qirikê xwu û encax eşkênî pê qisê bikû.

Hêci Fîlît, dostê xo Hêcî Hêsen ra vun:
-Heci starê mi biya sist , ez nêşkêna hîn pê o gurê bikerî?
Hêcî Hêsen vun:
-Hêci Fîlît in seronra pê ti star pê sekên?
Mar êyr star lazim nîya, mar veng lazim.

Ma gera vengê xo bid milletê xo hesînayiş.
Milletê ma hema dehway xo di tepîya ya , aya nibîya.

Ti wazênî se,  ez starê xo bidî to, ê mi hema gurê vênena.,têz vengê xo dûn mi, ti vûn se?
Na qalê Hêcî Hêsên sera,Hêcî Fîlît vengê xo birnenû.

..................


Leyl ha dehway qinê daykûn ma  kena.


Hêci yew roc şinû dewe Mendû, benu meymanê kê Hêci Kekî Sêl.
Qal siyasetra bena a.
Huma rehmê xwu pê biker, Hêcî Kêkî siyasetid binê oportînîst bi.
Hisab ê ya nomênî se qal qeldapey kerdînî.

Ew waxt vêkil DEP meclis'id amêbî tepîştiş.
Hêcî Kek vun:
Ina Leyla Zana, ri ma kirdon kerdû sia.
Cênonîr siyaset çi lazimo?
Qey kê xwud nê nişena ro, sobina merdim çînî Leyl şina sîyaset kena?

Hêcî Hêsên agêren Hêcî Kekî ra vun:
-Hêci Kek, Leyl ha qesas qinê daykûn ma gena.
To siyaset Kirdon bikerdîn , hocê çinêbî Leyl sîyaset bikerû.
Ti dehway xu nêkên , o semedra dehwa milê Leyl ser menda.
Hêcî Kêkî  qalê Hêci hêsen ser benû lal.
Meselê Şex Sêîd 'id huqmat şibî Xelon nacê Hecî Kêkî kerdibî bindest.
Nacê Hêcî Kekî , virnê aryê Wus dî xwi eştibi ruê Murad.
Tirmê ey Palê di vicyabi sêr awk.


Hecî Hêsen kê Saf zî , in qede yew merdim û esayê û zunaye bi.
Qalê ê bomênî ca a hêl ri merdîma vatîn.

Eyro dinyad niû , la belê nomê êy tim ho ma vir di.

Huma rehmê xwu pê biker û cê êy cennet bikû.

30.12.2013

Irfan Kaya

Çolig'in meşhur Horoz'u (Sehit M. Nuri ELALTUNKARA)

İnsanlar yakınlarını anlatmakta bazen zorlanırlar. Bende dayimi uzun süreden beri yazmayı düşünüyordum. Ama bir türlü yazamadım. Defalarca kalemi elime alıp, yazmaya başlayınca dayım ve ailesinin yaşadığı trajediler aklıma gelince yazmayı hep erteledim. Demek nasip bugüneymiş

Kürd aydınları başta olmak üzere, siyasetle ilgilenen kesimlerin yazdıkları hatıratlar vardır. Bu hatıratların çoğunu okuduğumda, dikkatimi çeken husus Kürd aydınları anılarını anlatırken çoğu ailesini ve yakınlarını öve, öve bitiremezler. Olayları anlatırken subjektif yönleri daha ön plandadır. Yine bazı Kürd aydınları olaylara daha mütevazi ve objektif yaklaştıklarını söylemek mümkündür.

Kürd ulusal davasına emeği geçen binlerce isimsiz kahramanların isimleri bile anılmaz. Hatta bu kategoriye girenlerin fedakarlıkları bazen başkalarının hanelerine yazılır. Kurdistan'da bu kesimlere isimsiz kahramanlar denilir. Bu isimlerden biride dayım Mehmet Nuri Elaltınkara'dır. Onun yaşamı ve mücadeleci kişiliği, yaşadığı ortam ve tarihte ailesinden gelen direniş geleneği,onun ruhsal şekilenmesinde belirleyici olur.

Yaşamın tüm zorluklarına rağmen Kürt halkının mücadelesinden ödün vermeyen, kendisi ve ailesinin yaşamını riske sokmaktan korkmayan, kendisi ile ilgili hiçbir hesap yapmayan bu fedakar insan isimsiz kahraman olmasında, kim olsun?

Tarihteki toplumsal değişim ve dönüşümlerin yükünü kimler çekiyor, sorulduğunda akla öncelikle önder kadrolar gelir. Bu dönüşümleri yönlendiren önderleri ortaya çıkaran, canını, kanını, herşeyini feda eden sıradan nefer insanlara, her nedense siyasetçi, araştırmacı ve tarihçiler fazla değinmezler.

Gerçek olmasa da, kabul etmesekte halk gerçekliğimiz budur.

Tarihteki önemli toplumsal olaylarda bazı isimsiz kahramanlar birçok romanlara konu olsalar da genelde hele hele Coğrafya Orta-Doğu ise es geçilir. Neferlerinde hiçbir değeri olmaz, acısı sadece kendi yakın çevreleri ile sınırlı kalır ve unutulur gider.

MEHMET NURÎ ELALTINKARA'NIN AÎLESI HAKKINDA KISA NOTLAR

Dayım Mehmet Nuri Elaltınkara aslen Musyan/Yamaç köyündendir. Halk arasında "Horoz Nuri" lakabıylada tanınır. Bu lakap gençliğinde hareketli ve zapt edilmez kişiliğinden dolayı arkadaşları tarafından kendisine yakıştırılmışır. Asıl ismiyle pek çok kişi tarafından tanınmaz, fakat lakabı ile herkes tarafından tanınırdı. Gerillada almış olduğu kod isim ise RIZA'dır. Rıza ismi dedesi olan RIZGO'ya atfen aldığını tahmin ediyorum.

Mehmet Nuri 1956 yılında Çolig'de dünya'ya gelmiştir. Musyan köyü Çolig'e 20 km mesafede olup, Varard aşireti olarakta anılır. Dedem Faris 1940'lı yılların başında Çolig'e gelip yerleşir. Eski Çolig o dönemde Vadi'nin içinde bulunuyordu. Faris dedem şu andaki Çolig'in Bahçelievler mahallesinde ilk konaklayan kişidir. Çoligliler o yüzden yıllarca bu mahalle'ye "Mehle Musyon" dediler. Çolig halkı çok iyi bilir, mahlenin bittiği batı kesiminde Ermeniler tarafından tarihi belli olmayan çeşmede halk tarafından "Çıre Musyon" ismiyle hala anılmaktadır. Türk devleti son dönemlerde bu çeşme'ye Vali Kurtuluş Şismantürk adıyla Türkçeleştirdiler.

Dayım ailenin yedi çocuğunun tek erkek olup,ailenin en küçüğüydü. 1940'lı yılların başında Çolig'e gelen aile, eski yerleşim yeri olan "aşağı çarşıda" dükkan açarak esnaflık yapar. Çolig'de ağırlıklı olarak baklava, kadayıf ve helva imalatı üzerine iş yaparlar. Bunun yanında kahvaltılık çorba, Kelle paça başta olmak üzere, çörek, börek, qılç, bal, yağ, kaymak ve yoğurt gibi yiyeceklerde bulmak mümkündü. Bu yemeklerin çoğu o dönem evde hazırlanıp, dükkana götürülürdü.

Aile baklava ve kadayıf kültürünü, dedem Faris'in babası olan Feqi Xelefun, bir dönem Diyarbakır'da ailece kalmış,orada mesleği kavramışlardır.

MEHMET NURÎ'NİN KÜRD ULUSAL BİLİNÇLENMESİ VE RUHSAL ŞEKİLLENMESİNDEKİ TEMEL ETKENLER..

Mehmet Nuri'nin en çok etkilendiği, kuşkusuz Şeyh Said hareketiyle ilgili kendisine anlatılanlardır. Uzun kış gecelerinde ninem harekete yaşanan zulüm ve katliamları anlatırdı. Mehmet Nuri çocuk yaştan itibaren anlatılanların etkisinde kalmıştı. Ninemin Şeyh Said hareketinde şehadette ulaşan iki kardeşi vardı. Ninem ağabeylerinin yiğitliklerini sürekli dile getiren biriydi. Çünkü çevresinde ağabeylerinden dolayı çok onore ediliyordu. Şeyh Said hareketini hatırlayan ve çocuk yaşta olan ninemin hafızası çok güçlüydü.

Ağabeylerinin şehadetini, Şeyh Şerif, Hüs ve Zılf Wasmunu gibi efsane şahsiyetleri edebi bir tarzda anlatıklarına şahidim. Mehmet Nuri işte bu öyküleri dinleyerek büyüdü. Ninem, yaşamdaki bütün yiğitlikleri unutamadığı ağabeylerinin üzerine kurguluyordu. Ağabeylerinin direniş ruhu ve şehadetlerini sürekli sıcak tutuyordu.

1925 hareketinde direnişçi ve bedel ödeyen birçok aile tanıyorum. Harekette yaşanan olayları çocuklarına hiç anlatmazlardı. Çünkü yetim büyüyen, cezaevi ve sürgün yaşayan bu aileler "biz yaşadık, çocuklarımız yaşamasın" korumacı içgüdüsüyle Kürd ulusal davasından çocuklarını uzak tutular. Bu ailelerin bir çoğunun çocuk ve torunları, günümüzde Kürd davası karşıtlığıyla bilinirler. Bunun örnekleri çok olduğu için, detaylara girmeyeceğim. Bu aileler çocuklarını Kürdlük davasından uzak tutarak yoz bir yaşamla adetta düşünsel olarak zehirlediler. Kimlik ve kişiliklerinden çocuklarını kopardılar.

Musyan köyünün kuşkusuz Kürdlük davasında tarihi bir yeri vardır. İsminin etimolojisi nedir bilmem, ama Mus-yan kelimesi son hecesi "YAN" olduğu için acaba Ermenicedenmi ! gelmiştir. Direnişe mekan olan Çolig'in bir beldesidir. 1925 hareketinde Şeyh Said ve 47 arkadaşı Diyarbakır'da idam edilirken, Musyan köyünden'de köy imamı Molla Cemil "Hasar" bu gurubun içindeydi. Molla Cemil medrese kökenli olup, Diyarbakır'da Rüştiye okumuş aydın kökenli biriydi.

Yine Musyan'da Şeyh Said hareketine katılan Derviş Nur "Bürçün" de hareketin aydın ve bilinçli kadrosuydu. Şeyh Şerif ve Yado birlikleri Xarpet istikametine giderken, Palu hiç direnmeden teslim alınır. Palu kaymakamlığına Musyan'lı Derviş Efendi Şeyh Şerif tarafından atanır. Derviş Efendi vefat ettiği 70'li yıllara kadar, sohbetlerinde 27 gün Palu kaymakamlığı yapttığını sürekli vurgulardı. Derviş Efendi dönemin aydınlarından olup, zeka ve bilgisiyle de yakın dönemde toplum içindeki saygınlığından halen bahsedilir.

Mehmet Nuri'nin öz dayısı Sabri ve Abdulkerim'de 1925 hareketinde şehid olan kahramanlardır. Sabri, Elazığ cephesine Şeyh Şerif'in komutasında katılmış,geri çekilme sonrasında dağlarda gurup halinde gerillacılık  yaparken Darahıni/ Rotcan mıntıkası Deşte Eman'da "Türkçesi Budak" üç köylüsüyle beraber askerlerle girdiği çatışmada yaralanır. Sabri yaralı olarak Guewdere mıntıkasına getirilerek o dönemde Pakuni "Yumaklı" köyünde ikamet eden halk arasında Male Hekim olarak bilinen kişi tarafından tedavi edilir. Sabri'nin yarası ağır olduğu için kurtarılmaz ve şehid düşer. Bu çatışmada Sabri'nin yakın amcazadesi sayılan yakın bir akrabasıda "WELDAŞAN" da yaralı yakalanarak 2 yıl cezaevi süreci yaşar, akabinde Kayseri'ye yedi yıl sürgününe gönderilir.

Sabri'nin cenazesi Guewdere Kıran köyünde yakınları tarafından defin edilir. Abdulkerim ise yine harekete gerilla olarak katılır. Musyan nahiyesine bağlı Goran köyünde çıkan çatışmada şehid olur. Abdulkerim meşhur Kürd direnişçisi Çöylekli Hüs Wasmunu'un gurubundaydı.

Mehmet Nuri'nin dayıları Sabri ve Abdulkerim'in Şeyh Said'in hareketine katılmalarını babaları RIZGO'nun "Rız Zılfun" etkisi olduğu hala söylenmektedir. RIZGO'nun evlatlarına vasiyeti ölüm var, dönüş yoktur.
Oğlu Sabri birgün babasına sorduğu bir soru var halen memleketimde söylenir.
Sabri derki ! baba biz şimdi memleketi kurtarırsak, devletimiz olursa kim bizi idare eder ?
Vali, komutan ve diğer önemli görevlerden anlayan insanları nereden bulabiliriz ?
RIZGO oğlu Sabri'ye derki ! oğlum söylediğin de sorumuydu , Zazaca verdiği bir yanıt var ki çok ilginçtir.  RIZGO sağ elini bir yumruk haline getirerek, göğsüne iki üç defa övüne övüne vurarak derki ! "Ez ho ityad, ez ho ityad" Türkçesi; ben burdayım, ben burdayım korkmayın, ben idare etmesini bilirim, babında cevap verir.

Şeyh Şerif'in yeğenleri olan Dr. Sıraç Bilgin'in babası, Kürd direnişçisi ve sürgünü Abdulhamid Efendi başta olmak üzere, amcazadesi Burhaneddin Bilgin ninemi her gördüklerinde ağabeyi Sabri'den dolayı çok değer verirlerdi. Nineme özellikle ağabeyi Sabri'nin direnişi, fedakarlığı başta olmak üzere mütevazi ve insani yönünü anlata anlata bitiremezlerdi.

Yakın dönem Kürd ulusal bilinçlenmesinde Musyan köyünde başta dayım, Orhan Elaldı, Azman, Faruk Elhakan başta olmak üzere tahminen yaklaşık yedi-sekiz şehidi olduğunu biliyorum. Bunun yanında siyasi kimlikli birçok siyasetçi, sendikacı ve aydın kökenli insanlarıda tanıyorum.

Ninem diğer kız kardeşleri gibi yumuşak mizaca sahip değildi, çok otoriter bir kadındı. Evde sözü geçerli olan tek kişiydi. Bunun nedeni ağabeylerini yitirdiği, evin erkek çocukları olmadığı için sorumluluk duygusunu kendinde hissediyordu. Tüm çocukları, evli olan kızları dahil sağ oluncaya kadar kendisinden çekinirlerdi.

Onun bu kadar otoriter ve güçlü olmasının nedenini anlamak hiçte zor değildir. Çünkü Sabri ve Abdulkerim gibi ağabeylerin'nin şehadetlerini yaşayan biri olarak onların direniş ruhu ve çevredeki sayğınlığı ona öz güven vererek, otoriter bir hale getirmişti. Musyan ve çevre köylerden şehire gelen misafirler şehir küçük ve otel olmadığı için dedemlerin misafiri olurlardı. Tabi bu misafirlik kültürü ve evlerinin kapılarının açık olması ağabeylerine çevrede olan saygınlıktan kaynaklanıyordu.

Kısaca Mehmet Nuri böyle bir aile ortamında ruhsal şekilenmesi oluşmuştur. Daha 20'li yaşlardayken 1975 Molla Mustafa Barzani hareketinin ateşli savunucusuydu. Molla Mustafa hareketine 1974-75 li yıllarda peşmerge olarak katılma düşüncesindeydi. O hep Kürd ulusal davasının sıcak ortamının ruh ve heycanıyla yaşıyordu. Nerede Kürdler adına bir kıvılcım görseydi ,yönünü oraya çevirirdi.

MEHMET NURÎ'NÎN PKK HAREKETİNE KATILMASI VE ŞEHADETİ ..

1989 yılının Ekim ayında Çolig'in Az köyünde Vahdettin Kıtay ve Abdullah Bucuka şehid düşmüşlerdi. Şehit düşmeden evvel Mehmet Nuri bu gerilla gurubuna milislik yapıyordu. Abdullah Bucuka "Necmi" aynı zamanda çok yakın komşusuydu. Abdullah'in şehadetinde kurulan taziyeye günlerce katılıp, gelen misafirleri ev sahibi gibi karşılıyordu.

Tam da bu dönemde Mehmet Nuri ortadan kaybolup, gerillaya gideceğinin sinyallerini vermişti. Sağlığı, bünyesi iyi olmadığı gibi tekrar geri döner beklentisi içindeydik.
Yaşlı anne ve babası başta olmak üzere evli dört çocuğa bakmakla yükümlüydü. Ninem ve dedem 80 yaşına dayanmış o yaşlı halleriyle tevekkül içinde Mehmet Nuri'nin geleceği hayaliyle yaşıyorlardı.

Mehmet Nuri'nin gerillaya katılmadan evvel Mersin'de görüldüğü haberini aldım.
1990 yılının ilk aylarıydı Mersin'e gittim. Yakın dost ve çevrem başta olmak üzere bazı hemşerilerime ulaştım. Mehmet Nuri'nin yaklaşık bir yada iki ay önce Mersinde görüldüğü teyid edildi. Görüştüğüm bazı dost ve yakın çevreler, Mehmet Nuri'nin gerillaya gideceği yönünde bir sinyal almadıklarını söylediler. İki gün Mersin'de kaldıktan sonra Çolig'e dönerek, artık Mehmet Nuri'den gelecek haberle beklemeye başladık.

1990 yılı Temmuz-Ağustos aylarında Mehmet Nuri Çolig çevresinde görülmüştü. Sancak-Sirin hattındaki yaylalarda bazı tanıdık kişilerden Mehmet Nuri'nin bölgede olduğu duyumlarını aldık. Hatta Sirin köyünde bir dönem öğretmenlik yapmistim. Sirin yaylasindan bir dönem ögrencilerim olan köy gençleriyle haber gönderir. Yaz tatili olduğu için Çolig dışında bulundugum icin köy'ün gençleri bana ulasamadilar. Daha sonra tatilden döndükten sonra dayım Mehmet Nuri'nin bölgeden geçiş yaparak Dersim'e gitiğıni bu gençlerden duymuştum. Mehmet Nuri'nin Kürd gerillası olduğu artık herkes tarafından biliniyordu. Mehmet Nuri kısa bir dönem sonrada Dersim Eyaletine geçiş yapar. Dersim Eyaletine ilk giren PKK gurubu içinde yer alır.

Mehmet Nuri 30 Kasım 1990 tarihinde Dersim/Hozat'ın Beşelma "Hopık" köyünde, köy muhtarının yaptığı bir ihbar sonucu üç arkadaşıyla beraber şehid oldu. Ölüm haberini devlet Musyan Karakoluna bildirir. Dayısı oğlu şimdi rahmetli olan Zeki Elhakan'a karakoldan gelen haberle Mehmet Nuri'nin şehid düştüğünü ögrendik. Köy Muhtarı bu olaydan sonra Kürd gerillalari tarafından cezalandırılır.

Dersime üç araba cenazeyi almak için gittik. Dersim devlet hastahanesi ilk uğrak yerimizdi. Hastahane yetkilileri cenazelerin orada olmadığı, Hozat ilçesine gitmemiz gerekttiğini söylediler. Pertek yol güzergahından Hozat ilçesine gece karanlığında vardık.

Hozat'a gittiğimizde ilk sorduğumuz kişi Belediye Başkanı Celal Doğan'dı. Sağolsun bizi Kürd örf adetlerine uygun çok sıcak karşıladı. İlçede tek konaklama yeri olan Belediye oteline bizi yerleştirdi. Yanlız otel ajan, korucu, polis ve muhbirlerle dolup, taşıyordu. O gece içkili bir lokantaya uğradığımızda Hozat halkı, Çolig'li ve zaza dilini konuştuğumuzu öğrenince, saygı ve hürmette kusur etmediler. Lokanta sahibi ve halk adeta bizi bağrına basarcasına ağırladılar.


Sabah kalktığımızda Otele Hozatlı (3) bayan gelip, annem ve ninemi, hem kahvaltı hem de namaz ve diğer ihtiyaçlarını karşılamak için evlerine götürdüler. Bizde ilçe merkezine lokanta ve kahvelere gittik. Hozat halkı bizi yanlız bırakmadıkları gibi, yemek ve çay giderlerimiz için ücret almıyordu. Dükkana gidip cenaze için gerekli olan battaniye aldık, işyeri sahibi yine ücret almadı. Diyebilirimki ! sanki Hozat halkı sözleşmiş, şehit cenazeleri için seferber olmuşlardı. Hozat halkı adetta bizi bağrına bastı.

Hozat'ta bedel ödemeyen aile yok gibiydi. Her aile gerek Kürd siyaseti, gerek Türk-sol hareketine katılmayan nefer yok gibiydi. Gündüz yanımıza gelen bir şahıs berber olduğunu söyleyerek, Mehmet Nuri'nin şehid edilmeden birgün evvel gizli bir yerde traşını kendisinin yaptığını bize söyledi.

Sabah saat 10'a doğru karakoldan gelen bir haberle askerlerin gözetiminde Mehmet Nuri'nin şehit edildiği köye gittik. Hopık Köyü Hozat-Ovacık ve Dersim güzergahındaydı. Hozat'a yaklaşık 10 km uzaklıktaydı. Köyde yaklaşık 5-6 ev olduğu, köyün büyük bir bölümü göç etmişti. Köyde genellikle yaşlılar kalıyordu.

Çatışma olduğu alan köyün hemen karşısıydı. Sonbahar olduğu için meşe ağacları yaprakları dökülmüş, ormanlık alan adetta çıplaktı. Birde ihbarcı muhtarın verdiği istihbarati bilgiler askerlerin işini dahada rahatlatmıştı. Çatışma saatlerce sürmüş, ayak ve gösünden aldığı kurşunlarla Mehmet Nuri şehadette ulaşmıştı.

Tabi kazı işinde köyün yaşlı erkekleri, siz 'misafirimizsiniz' diyerek bizim çalışmamıza izin vermediler. O yaşlı, cefakar, çilekeş ve fedakar insanlar cenazeyi çıkarıncaya kadar bizimleydiler. Köyde de hummalı bir çalışma yaparak yemek hazırlıkları yaptılar. Köydeki yaşlı teyzelere yemek sakın yapmayın, yolumuz uzak olduğu için vakit kaybetmeden gitmemiz gerekiyor dedik. O şekilde köylüleri ikna edebildik. Kadınlar zazaca bize şunu söylüyordu. Bizim bu ilgi ve alakamız bu subayları çıldırtıyor. Siz gittikten sonra çok iyi biliyoruzki, gelip bizden hesap sorarlar. Önemli değil biz birbirimizden kemik kırmışız, dediler.

Cenazeyi bize teslim etmek icin gelen savcı ve askeri konvoy, iki saat içinde gerekli işlemleri yapıp, cenazeyi bize teslim ettiler.

Dayımın naaşını şimdi gibi hatırlıyorum,yüzünde bir darbe yoktu. Mezardan çıkardığımızda yeni saç ve sakal traşı olmuş, gerilla olmadan evvel zayıf ve sağlıksız olan vücudu yerine, kilo almış, kasları oturmuş, çok güçlü ve atletik bir görüntüsü vardı. Böyle sağlam bir vucud doğrusu beni şaşırtı. Yüzü sanki bize bakıp, gülümsüyordu. Cenazesini bataniye'ye sararak geniş olan arabamizla Çolige getirdik.

Dayım Mehmet Nuri'nin şehadetinden sonra dedem ve nenem tek çocukları olan ve geride yetim bıraktığı dört çocuğun acısına dayanamadılar. Faris dedem ile Maile nenemin ölümleri şehadeten hemen sonra bir ay içinde oldu. Dedem ve ninemin ölümleri arasında yaklaşık bir aylık süre vardı.

Sonuç olarak, Mehmet Nuri'nin Kürdlük davasında ailesinin Şeyh Said hareketinde almış olduğu bayrağı, yakın dönemde KDP-T, DDKO hareketleriyle bu mirasa düşünsel temelde sahip çıkmıştır. 1984 yılındaki PKK'nın silahlı mücadelesiyle bu düşüncelerini eylemseleştirerek,ö zlem duyduğu silahlı mücadelenin içinde kendini buldu.

"Ey şehadet neden gelmezsin ?
bilmezmisin bunca yıl, şerbetini içmeye hasretim."
Duygu ve inancıyla yoldaşım, arkadaşım, fedakar insan dayım Mehmet Nuri'yi size anlatmaya çalıştım.
Ruhun şad olsun, diyorum.


Irfan Kaya

Kürt Tahir!!!!

Hûkmat Tirkan 1933 dî Şex Tahar efendî sürgün şawênî Trakya,

Şex Tahar zaf zunayê yew merdimib, kam yo welat bişini , zaf lez şari ucadî tekiliyate viraştînî,
Şex Tahar surgnid tim veciyenû çarşuye qezê Malkara, şarî ucad pê zunayê xwî lez tekîlyatê viraştîbî,
Lac Sex Tahar efendî Sex Fahrî vatînî, waxt hêrb cihan diyindî babî mi radio goştari kerdinî,derheq hêrbîd çi bibînî, hem zunayê xo hem siyasêt dinya ardînî zuvan ser.
Şarî Malkara, ridî zunayê babay'ra , zaf qimêt dênî ci.


Vatînî Şex kêyera veciyenî teber, qic mêhla (gede,doman) kotînî Şeyh Tahar dima,
Qic vanî:
Kürd Tahir,Kürd Tahir!!!!
Şar Malkara, qic xo têmî kerdî, xo gorê pê qicona heqeret kênî şex Tahar.
Şeyh Tahar , qijonra zaf hês kerdînî.
Tim şeker,pisküvît u perê hurdi çinay ê  cêbîd  bibinî
dênî qicûn.
Yew roc yew kird benû memanê Şeyh Tahar efendi.
Şex û memanê ê pîya kêye'ra vecîyen şinî çarşû, qic konî Şex dima, Tirki vanî Kürd Tahir,Kürd Tahir!!!!
Şeyh honc xo cêb'ra şeker u peran hûrdî vecenû dûn qicûn.
-Meman Şex  zaf hêrs benû,Vûnû :
-Efendi ni qede nêbeno, to ra vanî Kürd Tahir ti vengê xo niken,  ti agêyren qicûn çi dûn
qicûn inon, ti hol nikên.
Şex Tahar ageyrên memanê xo ra vunû:
-Qij  raşt vanî, tewe o xirab mira nivûn.
- La bivatînî ,Türk Tahir, Türk Tahir...... mi sekerdinî?

Werrîkna mi tifing xo tê biardîn?

Waxt wêrî yew zazay ma yew tifing û çend pes yî estîbî.
Tifing, semedê pawitis mal xo ya êrna bi.
La belê zaf tifing xo ra hês kenû.
Zerrê dewid zî tim pê tifinga gêrenû.

Idarê dewic yew mudêra pê  zaf beno hol.
Daykê ê  Zeyn vuna heq ma hîn esto ma şêrî hac.
Qirar xo dûn lac û dayk piya ş"ınî hac.
Cillûn xo dekên bawilê xo lac tifing xo zî nûn sêr cillûn xo ya.
Dayka Zeyn tifing vênena û vuna:
- Ero ti hê şin beyt, huzur piyexmêr semedê tobê kerdişa.
Çi gurê tifing hac'id esto, ti çê hê şin sayd?
Dewic vatê dayka Zeyn kenû, tifing xo bawilra veceno dyes di aleqnenû.
Ruec bîn pa qeflê hecîyona kuênî rahar, roc hîrîn rasênî hac.

Hac'id roc şeyton kerra estiş zaf qelabalx û. A roc înson yew bînon tehn dûnî heme yew binon pilêxnênî.

Yew Êreb zuar dûn zazay, zazay ma ginên û êrd û hêrs benû.
Vunû:
-Ero taleh to esto, dayk nêverda ez welatra tiging biyarî.
Mi bizonên ityad şima in qede bê rezî kênî, mi tifing xo tê ardînî, yew gulê têna mi nênî ser kafik toya.

Irfan KAYA

ŞARİK Û ŞİVON

Gorê efsanî ra Şarik û biray xo Şivon dêştay Dîyarbekir de keyê yew axaydi şoneyî(şivanê) kenî.

 Way û Bira pîya serîsibay(sodir)ra pes(dewar) berdenî çirênaynî êre de ardenî keye. Rojek xanima axay wexta êrey pes duşena(çirkena) yew buya vaşî weş şit ra yena ci. na rewş yew mude dewûm kena û xanima axay rojek bere ra yena keye, vûna axa şoney ha kam ca de nê pesî çirênenî? nê rojan peyinandi hem şit zaf biyo hem zî yew buya weş ha şit ra yena. 

Axa wexta tahmê şit veyneno şaş maneno,çimkî axa der dor Dîyarbekir zaf hewl şinasneno(nas keno) no vaşo ke dewar axay werdû, o vaş têna Kosipî de esto. welakîn pê meşa dewar Dîyarbekir ra heta Kosipî şayiş û ameyiş rayir rojan o.feqet ê serîsibay şinî çere êre yenî keye.axa wexta no hal xanima xo ra vanû xanima axay bawer nêkena.axa zî bawer nêkeno welakîn o zaf hewl zanû ke bê Kosipî no vaş yewna ca de çinîyo.

Axa vanû ez gereka nê surî eşkera bikero.axa rojek înan taqîb keno.yew roj serîsibay şarik û biray xo pesî vecenî teverî dewe. ê bi pes pîya ra benî yew bars ê hingo(mêsa hingimênî) û verî xo danî Kosipî firenî axa peyra tera onîyeno ê firdanî şinî. Axa o roj heta êre o ca de vindeno hetê vakûr ra onîyeno.hetê êre ra hêna veyneno ke sê bars ê hingo pîdima ha firenî yenî kişta dewede nişenî û Yew pezî ra ver û yew zî dim ra yenî keye. ê axay nêveynenî û axa zî kesî ra behs nêkeno.

Şan de axa xanima xo ra vano zewday mi hedre biker ez yew hefte rayir ra şin. roja bîn axa zî rew ra warzen estora xo hedre keno.heta kişta dewe înan taqîb keno wexta ê firenî şinî hetê vakur ra. Axa verî estora xo dano Kosipî.

Way û bira bi pes ra wexta serê Kosipî de nişen şarik pes hetedi vindena û bira seleka(sepet) xo geno şino çemê mûrad ra awk kirîşeno lewê Kosipî. Gorê efsanê ra pê na awk warî(düzlük) Kosipî ser o yew Ban verayştenî.

Şivon wexta awk ra yeno kendal Kosipî ya raşta axay şino ,senî axay veyneno selekê awk ca verden û hetê waya xo ra vazdano û beno vin. Axa zî estorê xo o hetê ra ramenû.senî Axa vecîyeno warî ser veyneno ke şarik ha pesî verdi deyir vana û govend kay kena. wexta şarik axay veynena vazdana xo vin kena.Axa dor ver Kosipî geyren nêgeren way û biray ra yew herind nêveynen. welakîn warî hetê başur Kosipî sero xirbê ban o nêmcet verdaye veyneno, dîyesê(divar) ban pê Kerre,Kum û Cis(Kireç) verazîyaw. Lewê Kospî de ne Kerre,Kum û ne zî Cis esto.o mazeme pêro yewna ca ra kirêşîyaw. Axa pesê xo xo ver şonen geno şino keye .dewê ke dor ver Kosipî de her serr şinî o ca zîyaret û qirbûnû birnen.


Rahar homay rahar Şarık Şivoniy o
Rahar pir ajoyu (ucay) rahar mişrikayo (müşrik=Allaha ulaşma yolu)
Ya xasê xaso (temizlik,arılık) pire piro
Şoney gayînu ,bızun û embazê lewê koy o (kue)
Pirê pirikûn Şarıke Şivon o

Omude "baweri" semediya ma duay tuy a
Ya pir mişrak serdarê (ziyaretgah) ziyar o
Dermune derdo qulun o
Umıde neweşun o

Yazar Mekselina LEHENG yazdı: "Zazaca bir dil midir?

Yazar Mekselina LEHENG yazdı: "Zazaca bir dil midir?

Dilbilimci-Yazar Mekselina LEHENG yazdı:

"Zazaca bir dil midir?"

Bu çalışmaya, bir arkadaşı ziyaret etmemle başlama kararı aldım. Kendisini ziyaret ettiğimiz arkadaş, Kürtçe üzerinde çalıştığımı duyunca, bu durum ilgisini çekmiş olmalı ki, konuyu, 'Zazakî'nin Kürtçe'nin bir lehçesi olmadığına' dair bir teze getirdi. Doğrusu yakın çevremde birçok Zaza arkadaşım olmasına rağmen, böyle bir tezi ilk defa duyuyordum. Ki bana bu tezi öne süren arkadaşa da, o esnada; 'Böyle bir tezi yeni duyduğumu ve şaşırdığımı' söyledim. Yakın çevremde Zazalar olduğundan o lehçeyle ilgili epey bilgi sahibiydim. Her ne kadar, kısa süreli bir ziyaret zaman dilimine bazı şeyleri sığdırmaya çalışsam da, yine de onu ikna edemedim. Ondan ayrılırken bu konuyla ilgili kesinlikle bir an önce bir çalışmaya başlayacağımı söyledim.

ÖRTÜŞEN DÜŞÜNCELER

Epey araştırma yaptıktan sonra, elime bu konuyla ilgili yazılmış bir kitap geçti. Adı Ergenekon İddianamesi'nin 867, 881, 883 ve 884'üncü sayfalarında geçen Hayri Başbuğ'un, 'İki Türk Boyu Zaza ve Kurmanclar' adlı kitabıydı bu. Hayri Başbuğ, kitabında, Kürtler için 'Kürttürk' diye bir niteleme kullanmakla kalmıyor, Kürtlerle ilgili bugüne kadar yapılan bütün araştırmaları küçümsüyor, hatta inkar bile ediyor. Ona göre; Kürtlerle ilgili yapılan bütün araştırmalar, Türkiye'yi bölmeye yönelik bir eylem; araştırmacılar da 'Sözde aydınlar.' Kitabın ilk bölümlerinde, 'Kürtlerin aslında Saka Türkleri olduğu' tezini öne sürüyor. İlerleyen kısımda da -benim için çok önemli olan kısım- 'Zazaların Kürt olmadığını başlı başına bir millet olduğunu, dillerinin de Kürtçe'nin lehçesi olmayıp başlı başına bir dil olduğu' tezini kendince örneklerle ifade ediyor. Burada dikkatimi çeken diğer husus, 'Zazakî'nin Kürtçe'nin lehçesi olmayıp başlı başına bir dil olduğunu' savunan kimi kişilerin yazılarını okuduğumda da, yazılarında verdikleri örneklerle Hayri Başbuğ'un kitabındaki örneklerin birebir örtüşmesiydi. Her ne kadar Hayri Başbuğ'un bu kitabını kaynak olarak belirtmeseler de, onun kitabından faydalanarak böyle bir tezi ortaya koydukları aşikardır.

Yıllardır Kürtleri inkar etmekle yetinmeyen bir zihniyet, başarılı olamayınca bu sefer Kürtler içinde ayrışma kutupları yaratarak amaçlarına ulaşmayı ummuşlardır. Bu tarz zihniyetlerin kurbanı haline gelerek, 'Zazakî Kürtçe'nin lehçesi değil, başlı başına bir dildir' anlayışını savunan kimi Zazalar hangi zihniyete hizmet ettiklerinin farkına varmalıdırlar.

Bu kitap elime geçince, böyle gereksiz bir tezin neden, kim ve hangi amaçla ortaya konulduğunu anlama şansına eriştim. Yine de yaptığım çalışmamı, bu konuda insanların kafalarındaki soru işaretlerini çözmesi bakımından, yararlı olacağına inanarak yayınlıyorum.

LEHÇELERİN OLUŞUMLARI

İlk önce lehçelerin oluşumları ve dillerle aralarındaki farklılıklara değinmek istiyorum.

Dilleri lehçelerden ayırt edici herkesçe kabul görmüş kıstaslar olmamakla beraber bu yönde kullanılan bazı düşünce sistemleri (paradigmalar) oluşmuştur. Bunlar bazen birbiriyle uyumsuz sonuçlar da doğurabilirler, kullanıcının bakış açısına bağlı olarak bu konuda tam bir ayırım yapmak subjektif olabilir.

Antropolog dilbilimciler lehçeyi bir dilin belli bir 'dil topluluğu tarafından kullanılan şekli olarak tanımlarlar. Bir başka deyişle, dil ile lehçe arasındaki fark, genel ve soyut ile özel ve somut arasındaki farktır. Bu bakış açısına göre o dili kimse konuşmaz, herkes o dilin bir lehçesini konuşur. Belli bir lehçeyi 'standart' veya 'doğru' olarak kabul edenler aslında bu terimleri kullanarak sosyal bir ayrımı ifade ederler. Çoğu zaman standart dil bir toplumun seçkin sınıfının dilidir. Burada Kürtçe değil, Kürtçe'nin lehçeleri; Kurmancî, Zazakî, Soranî, Kelhurî konuşulur denilebilir.

Prestijin o kadar önemli olmadığı toplumlarda 'lehçe', bölgesel dil kullanım farklılıklarına işaret ederek yabancı birisinin geldiği yeri anlamaya yarar. Dilbilimciler bu anlamıyla lehçeden bahsederken genelde birbirini anlayabilen, 'aynı şekilde' konuştuğunu düşünen geniş bir topluluk içinde ufak çeşitlilikleri kastederler. Tıpkı Kürtçe'nin lehçelerinde olduğu gibi. Zazaca ve Kurmanci konuşan kişiler aynı bölgede yaşamalarından kaynaklı, her iki lehçeyi konuşanlar da birbirlerini az çok anlarlar. Zazakî lehçesini konuşan birini dinleyen, Kurmancî lehçesini konuşan biri, Zazakî lehçesini konuşanı rahatlıkla anlayabilir.

Yukarıda anlattıklarımızın tam tersi bir durum, yani iki lehçeyi konuşan kişiler arasında tam olarak bir anlaşma sağlanamazsa da yine de, günümüz dilbilimcileri, bir dilin sosyal statüsünün sadece dilbilim kıstaslarıyla benimsenmediğini, tarihsel ve siyasi gelişmelerden de etkilendiğini bilirler. Bir dilin çeşitlerini kullananlar konuşarak birbirlerini anlayamasalar da ortak bir edebi gelenek ve yazım standardına sahip oldukları için konuştukları ağızlar lehçe sayılır.

POLİTİK GELİŞMELER VE LEHÇELER

Bunun yanında bazı politik gelişmelerle birlikte lehçe sayılan kimi diller sonradan kendilerinin başlı başına bir dil olarak görebilir ve lehçeyle dil arasında tam olarak bir kıstas konulamadığından konuştukları lehçenin dil olduğu konusunda diretenler de olabilir. Bu diretme elbette ki politik kaygılardan kaynaklıdır. Özellikle uç, bölgesel milliyetçiliğin yayılmasıyla, dil ile lehçe arasındaki tartışmaları da beraberinde getirmiştir. Zazakî lehçesini konuşan bazı kimselerce Zazakî'nin başlı başına bir dil olduğuyla ilgili iddiaya benzer bir durum, Lübnan'da da yaşandı. Lübnan'da ülkenin Arap dünyası ile yakınlaşmasına karşı çıkan milliyetçi (ve Hıristiyan) sağcı Sedir Bekçileri Partisi 'Lübnanca' adlı bir dilin tanınmasını istemektedir ve hatta Arap alfabesi yerine antik Fenike alfabesinin kullanılmasını savunur.

Buna karşın Han Çincesi'nin konuşulan dilleri, Çin'de milli birliği sağlamak amacıyla Çince'nin lehçeleri sayılırlar.

Diyalektik farklılıklara bir diğer örnek de; birbirine yakın diller arasındaki anlaşılırlılık mesafesidir. Çoğu tarihçi dilbilimci, her konuşma biçimini içinde geliştiği iletişim ortamının bir lehçesi olarak görür. Bir dilin lehçeleri karşılıklı olarak anlaşamayabilir. Ayrıca bir ana dil çeşitli lehçeler doğurunca bunlardan bazıları diğerlerinden daha hızlı gelişebilir. Bu durumda bir dilden türemiş üç lehçeden tarihsel olarak birbirinden uzak olan ikisi, yapısal olarak birbirine daha yakın olabilir. Modern Romans dillerinde bu örnek açıkça mevcuttur; İtalyanca ve İspanyolca karşılıklı anlaşabilir ama her iki dil de Fransızca ile anlaşamaz; oysa her iki dilin Fransızca'ya olan kalıtsal yakınlığı birbirlerine olan kalıtsal yakınlıktan daha fazladır. Fransızca, İspanyolca ve İtalyanca'dan daha hızlı gelişmiştir.

Bazı uzmanlar lehçeleri dillerden ayırt etmek için lehçelerin karşılıklı anlaşabildiğini ama dillerin anlaşamadığını öne sürmüşlerdir. Bu fikir ilk göründüğü kadar bariz değildir. İtalyanca ve İspanyolca konuşanlar birbirlerini büyük ölçüde anlayabilmelerine rağmen İtalyanca'nın iki lehçesini konuşan Lombardlılar ve Sicilyalılar'ın birbirini anlaması çok daha zordur. Kürtçe'nin lehçeleri olan Kurmanci, Sorani, Kelhurî, Zazakî arasında da böyle bir sorun mevcuttur. Kürtçe'nin lehçeleri arasında diyalektik açıdan farklılığın olması da çok doğal bir durumdur. Bu lehçeler arasında kelimeler açısından büyük farklılıkların olması da yine bu dile mensup lehçeleri farklı bir dil haline getirmez ya da onu lehçe olmaktan kurtarmaz. Her ne kadar lehçeleri konuşan bireyler arasında anlaşma zorluğu olsa da bazı yerlerde yine de birbirini bütünleyen ve iki dil arasındaki yakınlıktan öte ancak iki lehçe arasında oluşabilecek sayısız kelime örneği mevcuttur.

ZAZAKÎ VE KURMANCÎ'DE KELİME BENZERLİKLERİ

Kürtçe'nin lehçeleri Zazakî ve Kurmanci arasındaki kelime benzerliklerine bakalım;

Önce tamamıyla birebir tam eşdeğer taşıyan kelimelerden başlayalım; 'rind' güzel Zazakî, aynı şekilde 'rind' güzel Kurmancî'de aynı anlamı taşır. Yine 'ap' amca Zazakî ve Kurmanci'de 'ap' amca anlamı taşır. 'Xal' Zazakî'de dayı, Kurmanci'de de 'xal' dayı anlamına gelir. Zazakî'de 'bira' kardeş anlamını taşırken, Kurmanci'de de 'bira' kardeş anlamını karşılar. 'Manga' Zazakî'de ine anlamına gelirken, Kurmanci'de de aynı şekilde 'manga' inek anlamını taşır. Bunun gibi her iki lehçe arasında, diyalektik açıdan birebir aynı ses özelliklerine sahip, tam eşdeğer taşıyan binlerce kelime örnek verilebilir.

İkinci olarak kabul edilebilir eşdeğerlik taşıyan kelimelerden örneklerle devam edelim; 'lac' Zazakî'de oğul anlamına gelirken, Kurmanci'de de 'law' oğul anlamını karşılar. Zazaki'de 'Zewec' evlenmek anlamını taşırken, Kurmanci'de de 'zewac' evlenmek anlamına gelir. 'Qe' hiç anlamını karşılarken Zazakî'de, Kurmanci'de de 'qet' hiç anlamını karşılar. 'Parşu' kaburga anlamını taşır Zazakî'de, Kurmanci'de de aynı şekilde 'parsž' kaburga anlamını karşılar. Tam eşdeğerlikte olduğu gibi kabul edilebilir eşdeğerlikte de, bu örnekleri çoğaltmamız mümkün.

Yine aynı şekilde iki lehçe arasında zamanla benzer kelimeler arasındaki farklılıkların tam eşdeğerlik ve kabul edilebilir eşdeğerlikten tamamen uzaklaşan ama yine de birbirini çağrıştıran yüzlerce kelime vardır. Bunlardan; 'kam' Zazakî'de kim, Kurmanci'de 'kî' kim. Zazakî'de 'Çitirua' nasılsın, Kurmanci'nin bazı yörelerdeki diyalektiğinde, 'çitoyi' nasılsın, bazı yörelerde de 'çawaye' nasılsın kelimelerini karşılar. Yine Zazakî'de 'kardi' (bıçak), Kurmanci'de 'kêr' (bıçak) kelimesiyle karşılar. Zazakî'de 'Amike' amca eşi, Kurmanci'de 'amojn' amca eşi, de benzer kelimeyi karşılar.

Görüldüğü gibi Zazakî'yle Kurmanci arasındaki benzerlik iki dil arasındaki benzerlikten öte, ancak iki lehçe arasındaki benzerlikle oluşabilecek kadar diyalektik yakınlık var. Bu iki lehçenin tıpatıp aynı olmasını da beklememeliyiz. Şayet öyle olsaydı iki farklı lehçe demezdik; ikisini de aynı lehçe olarak kabul ederdik. Fonetik ve morfolojik farklılıklar zaten iki lehçe arasında çok normal bir durumdur. Zazakî'nin bazı kelimelerinin Kurmanci'den çok uzak olması yine onu Kürtçe'nin bir lehçesi olmaktan kurtaramaz. Kurmanci'nin Zazakî'yle olan yakınlığı ve benzerliği, diğer Hint-Avrupa dil ailesinin doğu koluna mensup diller arasındaki benzerlikten öte bir benzerliktir. Ne Kürtçe'yle Farsça arasındaki mesafe, ne de Farsça'yla, Peştuca arasındaki mesafe, Kurmanci'yle Zazakî arasındaki mesafe kadar birbirine yakın değildir. Her iki lehçe arasındaki benzerlikler, iki dil arasındaki benzerlikten daha öte bir benzerliktir.

Mekselina LEHENG *
* Dilbilimci-Yazar

SANAL BIR ULUS " TÜRKLÜK "

"Türk’üm, doğruyum, çalışkanım."
'Ne mutlu Türküm diyene'
  Türklüğün tanımı bu kadardır..

Kendini türk gören herkese öğretilen bu yalanlardır..
Evinde cecen,abaza,bosnak,pomak,arnavut,rum,ermeni,arap veya Kürt.
Sokaga çıkınca turnusol kağıdı gibi renk değişen toplulukların ortak adıdır.
Sözün kısası yaratılan  sanal bir ulusun adıdır Türklük.
Yukarıda adı geçen bu devsirilimis toplulukların literatüründe,Türk’ten daha güçlü, daha kahraman, daha dürüst, daha akıllı yeryüzünde bir ulus daha yoktur.


Peki !
Nasıl olusturuldu?
Anadoluya, Balkanlardan,Kafkasyadan gelerek yerlesen Ortadoks Hiristiyan halklarin tümü devşirilerek önce müslümanlaştırıldılar ardındanda Türkleştirildiler..


Yüzyil önce bugün konusulan Türkceden  bir tek edebi eser gösteremezsiniz.
Sadece yüzyildir ayni dili konuşan bu topluluklar nasıl oluyorda binlerce yıllık tarihin ortak mirasçıları oluyorlar.?
Yine her yil düzenlenen Türk kurultaylarında bir araya gelen farklı etnik kökenden ve kendini Türk sayan toplulukların ortak bir dilleride yoktur. Bu kurultaylarda konuşulan ortak dil ise Rusçadır.


Türk siyasetci ve tarihcilerinin agzindan sıkça duyarsınız. Çagdışı, gerici Osmanlı İmparatorluğu’nu yıkıp yerine Türkiye Cumhuriyeti’ni kurduklarını her temsilde söylerler , Kendini türk gören herkes bu yalana  inanmış...
Ancak okullarda ders olarak okutulan tarih hicte öyle demiyor.
Osmanlı ve Selcuklular övüle övüle bitirilemiyor.

Emperyalizme karşı kurtuluş savaşı verdik yalanınada yediden yetmişine herkes inanıyor.
Oysa ülkeyi işgal eden, osmanlıyı ortadan kaldıran emperyalistlerin askerlerine bir tek kurşun bile sıkılmadığını hiçbiri bilmiyor ve bilenlerde asla bunu konuşmaz...
Kurtuluş şavaşı olarak anlatılan özünde Ege ve Marmara'ya ingilizlerin yardımcı kuvvet olarak çağırdığı küçük Yunan askeri kuvvetleri ile kısmı yerlerde yapılan muhaberelerdir..
Hatta hiç olmamış 2. inönü savaşı, 1920 de açılan Ankara meclisi için yapilmis bir jesttir.

Birinci Dünya Savaşı’nda güya yedi dühel birleşmiş  Osmanlıyı  yıkmışlardı.
Bazende eskiyi kendileri yıkmış yerine yenisini kurdukları yalanıdır..
Osmanlı İmparatorluğu’nu yıkmak iyi miydi, kötü müydü, bunu kimse ne biliyor nede sorguluyor.
Oysa Alman emperyalizmi adına savaşa giren Osmanlının varlığına Ingiliz emperyalizmi ve mütefikleri son vermisti.

Oysa 1.cihan savaşında osmanlıya kimse saldırmamıştı, Alman zırhlılarıyla Rusya sahillerini bombalayıp savaşa giren Osmanlının kendisiydi.

Ruslarla Osmanlıların tarihte dokuz muharebe yaptığını, sadece birini osmanlının kazandığını sekizini kaybettiğini okullarda ders veren öğretmenler dahil hiç kimse bilmiyor.

Savaşlarda,alınan yenılgiler ya kalleşlık ya da ihanet sonucu olduğu anlatılır.
Nedeni ise düşmanları onlara yenilmedikleri içindi.
Saldıranda hep kendileriydi, yenilende, ama suçlu  olan hep düşmandı.
Ne kusur işlerlerse işlesinler suçlu hep başkasıdır. Herhangi bir tartışmanın yada bir çatışmanın bir yanında türk varsa, haklı olan mutlaka kendileridir.
Başka ülkelerin topraklarını işgal etmek Türkler için haktır, karşı koyanlar için ise hep haksızlıktır...
Kendilerine sorma gereği hiç duymazlar..

Başkalarına karşı savaşırken kendi savaşlarını kutsal sayarlar...
Yunanlılar,Bulgarlar,Sırplar ,Araplar Osmanlı’ya karşı bağımsızlık savaşı verdiğinde ise bunun adı kahpelik oluyor..
 Madem bu kadar kahraman ve dünyaya boyun eğdiren bir millet ise,, neden 3 milyon Km karelik toprağın 4/3 nü düşman dediklerinize kaptırdınız?
O topraklarda işgalci olduklarını asla söylemezler..
Işgalci değildiyseniz niçin şimdi işgal altında olan topraklarınızı geri istemiyorsunuz..?

Bağımsızlık savaşı iyi bir şey mi kötü bir şey midir,  onların literatüründe kendileri yapıyorsa iyidir, başkaları yapıyorsa kötüdür.


Yıkmakla övündüleri ve gerici dedikleri Osmanlıyı onlarmı  yoksa emperyalistlermi yıkmıştı,,büyük çoğunluk bunu bilmezken, bilenlerde, hep uydurulmuş bu hikayeler üzerinden konuşur.

Şimdilerde ise Osmanlının  ardılı olduklarini atam ve ejdadım diye sahiplenirken, kimse ne gerek vardı onu yıkıp yerine Türkiye Cumhuriyetini kurdunuz diye kendi kendine sormaz.
Kendıne ait ülkesini kendi eliyle yıkıp yerine yenisini kuran tek millet..
Sormazlarmı,,
O zaman Osmanlı  kimdi...?


Yenilgiler tarihte hep kısa, zaferler ise uzun anlatılır.
Balkan Savaşlarından hiç bahsedilmez bile.
Hele hele ittihatçıların rezilliklerini hiç konuşmazlar.....
Niğbolu zaferi bizansa karşı ,en kısa sürede (2 saat) icinde alınmış bir zafer olarak anlatılır.
O çağın tekniği ile bu mümkün mü?
Bunu öğreten öğretmenler dahil hiç kimse sorgulamaz bile.
Sarıkamış faciasının içyüzünü, Ermeni kıyımını, Kürt halkının haklı mücadelesinin kanla bastırıldığını okullarda öğrenmiş bir tek türk çocuğu yoktur.


Bütün dünyanın düşmanlık ettiği, böldüğü, parçaladığı "fakir ve gururlu" bir millet bilirler kendilerini.
Başka ülkelerin neden "gurursuz ve zengin" olduğunu anlatan bir öğretmene hiç rastlanmaz.
Türküz, doğruyuz, çalışkanız, akıllıyız, kahramanız hep bu yalanlarla çocuklar yetiştirildi.
Düşman tabir ettikleri ise  Türkiyeyi ve Türkleri sevmeyen alçaklardı.
Türkün olmadığı bir dünyanın tarihi asla olmaz...
 Okullarda öğretilen Türklüğün özeti kısaca bu.



Bu yalanlarla yetişmiş birilerini çağdaş dünyanın insanı yapmak çok zordur..
Sırf Türk oldukları için çok adaletli,, dürüst,,kahraman ve güçlü  olduklarına inandırılmışlar,  başka bir şey yapmalarınada zaten gerek yoktur.
Bunun böyle olmadığını  yazan namuslu aydın yazar ve siyasiler önce lanetlenir,,hain ilan edilir,,sonrada geregi yapilir ya hapse atılır yada  öldürülür.


Televizyonlarda  "ben Türk oğlu Türk’üm," diye bağıran, silaha el basan, cinayetleri kudsayan, hayata düşman tuhaf insanların "Türk" olduğuna inandırılmış bir toplum...Vatan için savunmasız insanların elllerini kollarını arkadan bağlayarak kurşunlayanların çok cesur ve kahraman sayıldığı bir toplum.

Cinayet işleyen eğer vatan için işledim diyorsa, tipki Hrant DINK'in ve binlerce Kürdün katilleri gibi,,o  zaten toplumun kahramanıdır ve cezai müeyyidede uygulanmaz..Zaten yurtsever olduğu ve devleti icin yapmistir...


Anadilini bile doğru düzgün konuşamayan, ömründe bir tek kitap okumamış, kendi edebiyatına da kendi diline de yabancı insanlar toplulugunun adıdır Türklük...

Ne dünya edebiyatına ne düşünce nede sanat tarihine bir tek eser verememiş  milletin adıdır Türklük
Yalan ve uydurulan bilgilendirmelerle donatılmış, gerçeklerden  habersiz bir topluluğun adıdır Türklük...
Sırf türk oldukları için mükemmel olduklarına inandırılmış, % 80 i başka halklardan devşirilmiş,, evde Rum,Ermeni,Kürt,Arap,Çerkez,Boşnak,Arnavut,Abaza,, sokaga çıkınca Türk olduğunu gögsünü gere gere haykıran büyük bir topluluğun adıdır Türklük.

Kısaca türkün ve türklüğün özeti budur.

Irfan Kaya

Zwexpayic û Tunstîc

Zwepa û Tunst di dewî Gowderîyê.
Binatê enê di dewûn pêyatî nîm sehat esto.
Ni di dewûnra Zwexpa Tunstra cor qeme di mîyan yew çalda, Tunst zî  Zwexpara cêrd monêna.
Awê Hêgan û baxçan Tunsticon, mintiqay Begler'ra şina.
Begler yew mintiqay Zwexpaya.

Zwexpayic rê rê na awk birnênî, hegay û baxçê Tunsticon bê awk mendinî. Tunstic yên pîyê ser, vanê ma şerî Zwexpayicondi derheq awk di müşêre bikerî.
Qey awkê ma birnênî, hegan û baxçan ma bê awk verdênî.
Xo miyandı çend merdimanra yew qeflê non pîyêra û şinî  Zwexpa kê  Êl  Êyş.


Zwexpayic qom qilafetê xo di Tunsticon gorê zihm û dêrg î.
Tunstic yên kê Êl Êyş bênî meyman.
Êlî venda çend dewicun dunû.
Ni dewic Hüsik kek êyş, Hêm Fatê birun, Hüsnî kî Rej, Êl Gûl û muxtar Yib Êm î.
Ni ponc hemê zî qom qilafet êyn cado.
Tek tek bêr vadî ra quêni zere.
Yew zwexpayic erê yenû zere,
Yew Tunstic onênû qom qilafêt êyn ra  tersenû.
Hüsik kêk Êyş zaf yarûn yew merdim bi.
Onênû Tunstic terseno.
Ageyrenû Tunstic û vûnû:
-Laco qey ti tersay?
Tunstic vunû:
-Xalhüs de bon tera  çend gird û , qet nimonen sobina insûnûn.
Hüsik vunû:
-Ti  meun qom û qilafêt ê ra.
A ser yew zirqet da bî piro mîz verdabî xo.



Irfan Kaya

KÜRTÇE VE TÜRKÇE NEDİR, NE DEĞİLDİR -II-?

Iki hafta önce Türkce ve Kürtce nedir ne degildir? başlıklı yazımdan örnekler vermiştim.
O yazımda Türklerin sürekli orhun yazıtlarindan bahsetmesi,ilk yazılı kitabelerinin Orhun kitabeleri olduğunu sıkça tekrarlar dururlar.
Bu kitabeleri Uygurca, Çince, Partca, Pahlevice ve Sogdca yazılmıştır. Bunların okunmasını bir yana bırakalım acaba onlarda ne yazılmış?
Sağolsun Cemal Özel arkadasım bu kitabelerden bir maniyi bulmuş ve benimde sayfamda paylasmış.
Bende aşağıya çıkardım. Bu manide kullanılan dilin bugün hatta eskiden konuşulan Osmanlica ve Türkce ile uzaktan yakından bir alakasının olmadığını göreceksiniz.
Türk eğemenlerin sürekli Kürtce üzerine yaptıkları yersiz açıklamalara en iyi cevap Orhun kıtabeleri ile "Ehmed"e Xan"e nin eserlerinde kullanılan dil üzerinden cevap vermek bence en uygunu olanıdır.

Acaba, Orhun yazıtlarını bugün okumaya çalışan kaç tane Türk anlayabilir ve şimdiki Türkçeye ne kadar yakındır?
Ama 350 yıl önce Kürtçe bir kitap yazılmış. Êhmedê Xanê nin Mem û Zin'i adli eseridir.
O gün kullanilan Kürtce ile bugün konusulan Kürtce hiç degismemiş ve aynıdır
Günümüze kadar ulaşan dört önemli eserinde de kullanilan dil bugünkü Kürtcenin aynisidir.
1- Nûbehara Biçûkan
2- Eqîdeya Îmanê
3- Mem û Zîn
4- Dîwan


TURPAN(orhun kitabasi) YAZITLARINDA PARTCA MANI TEXTLERI
 baxrδār ardāw āwāyān
 Payi olana adalet getirdigimde
šud ō wyāg ēw, kū ardāw būd
 Birisine gitmisti....bir yerde adil olana
šud ō wyāg ēw, kū ardāw būd
 Ve o adilana bilgi vermisti
 ardāw wāxt °°: kū ••••• °°.
 Adaletli konustu....
 frēštag ō ardāw pad andarwāz wāst °
 Havari adaleti gökyüzüne götürdü
 wāxt: čē burzestar °°?
 (o) konustu; daha yüksek olan ne var?
 ardāw wāxt: man ispīr °°.
 Adaletli nolan konustu; benim kürem/dünyam!
 frēštag wāxt °: mas až im čē wuzurgestar °°?
 Havari konustu; "bundan büyük daha ne var
 wāxt: kū zamīg, kē harw čiš barēd
 (o) Konustu; "her seyi tasiyan, Dünya"
 mas wāxt: kū až imīn čē wuzurgestar?
 (o) uzaktan konustu; "bundan daha büyükce sey ne olabilir"?

Irfan KAYA

KÜRTÇE ve TÜRKÇE nedir, ne degildir?

Var mıydı 100 yıl önce bugün konuşulan Türkçe dilinden bir kitap?
Bilen varsa söylesin.
Yüz yıl önce konuşulan dil Osmanlıcaydı. Üc dilin Darice , kürtce ve Arapca karışımı bir dildi.
Türk siyasetci ve akademisyenler sıkça Türkceyi Orhun kitabelerini kaynak göstererek savunurlar.

Orhun yazitlari ise Uygurca, Cince, Partca, Pahlevice ve Sogdca yazilmistir. Hadi bunlarin okunmasini bir yana birakalim acaba onlarda ne yazılmıs?

Acaba, Orhun yazıtlarını bugün okumaya çalışan kaç tane Türk anlayabilir ve şimdiki Türkçeye ne kadar yakındır?
Ama 350 yıl önce Kürtçe bir kitap yazılmış. Êhmedê Xanê nin Mem û Zin'i adli eseridir.

Yine günümüze kadar ulaşan dört önemli eseri daha bulunmaktadır.

1- Nûbehara Biçûkan
2- Eqîdeya Îmanê

3- Mem û Zîn
4- Dîwan


AXÎRET FIROŞÎN

Da zenn ne birîn ku em xemûşîn
Em beste dehan û dil xurûşîn

Genca me di dil, guher tijîne
Her çendî îyan xezef firoşîn

Şahîn û bi xef, bi libsî dîba
Zahir ji xwe em pelasî poşîn

Mucmer sifete me cism û can, ûd
Dil ateşe, daîma bi coşîn

Meyxane bihiste, Hûre Saqî
Kewser Mey e, lew Me bade noşîn

Bê hûdene lafê lew ku Xanî
Dunya kirr û axîret firoşî


Ehmedê Xanî

Emir Zeynettin'in güzellikleriyle dillere destan olan Zin ve Sti adlı iki kız kardeşinin Mem ve Tajdin ismindeki iki gençle olan aşklarını şiir şeklinde anlatır. Eser, aynı adla sinemaya da uyarlanmıştır.

　

&&&&&&&&

Mela Ehmedê Cıziri’nin divanı Kürt edebiyatı açısından büyük bir zenginliktir.

Bir Şiirinde şöyle der:

Wehdetê Mutleq mela nûr e di qelban cela

Zorê di vê meselê ehlê dila şibheme.

&&&&&&&&



Yine Feqiyê Teyran'in, asıl adı muhammed olan, 1590-1660 yılları arasında yaşadığı sanılan, kürt edebiyatında önemli bir şair, masal ve destan yazarıdır. kullandığı mahlas "kuşların hocası" anlamına gelmektedir.

Feqîyê teyran bir kasidesinde şöyle söylüyor:

kürtçe:
bizan ku min yar tu yî
ez kuştim yekcar tu yî
bê dest û hem pa tu yî
Ê bi xezeb xwendî ez im
zencîr bi zendê ez im
aşiqê cindî ez im
dil jî birîndar tu yî
cama pîyala tu yî
delala mala tu yî
nîmeta ala tu yî
yar di xeyalê ez im
bi girt û berdan tu yî


Türkçesi:


bilki benim yârim sensin
beni öldüren sensin
elsiz ve hem de ayak sensin
gazabınla okuyan benim
kolu zincirli olan benim
güzel olan âşık benim
yüreği yaralı olan da sensin
kadehin camı sensin
evin güzeli sensin
en güzellerin nimeti sensin
yar, hayalindeki benim
tutan ve bırakan da sensin.

　

anka kuşunun peşine düşmüşken gördüğü güzeller için de methiyeler dizmiştir.

Mehu sala ez dınalım
kes bı hale mı nızane

yüzyıldır inliyorum /kimse halimi bilmiyor

Görüldüğü gibi orjinal bugünkü biçimiyle günümüze kadar gelen bu eserlere rağmen ucube dil olmaktan kurtulamayan Kürtçe ile, yine kendilerinin olmayan , başkalarına ait kelimeleri dillerine katan, yapım ve çekim ekleriyle kelimeleri çoğaltarak konuşulan dil Türkçenin durumu bu.

Derler ya yarası olan gocunur. Demek bütün bu söylenenler karın ağrısından başka birşey değilmiş.

Hani Türk siyasetçi ve akademisyenler sıkça Kürtçe'nin bir dil olmadığını söyleyip dururlar ya.
Bütün Kürtler bundan böyle Türklerele tartışmalarında 100 yıl öncelerini hatırlatabilirler.


 
　
Irfan KAYA
                  

Nimac Xelonicun

Şeyh Şerif Kelaxsi ra lacê Şeyx Mistfa efendi bi.

Dayê Şeyx Şerif Xeylon Gowderi ra bî.
Şeyh Şerif verê kiyyam Şeyh Said yew ruec şinû Xeylon,
Watişan gorê hettûn a roc Xelonicun , zede kes nızonêni nimac çinêyo çi semedra yenû kerdiş.

Efendi zî vaiz dûn xalon xwî vunu:
-Ni qeydê nebeno nimac bikerîn.
Kam nimac bikêrû hetê Homay di cê eyn esto.
Kam nêkerû a dinyad hisab pil dunû Homay.
Xeylonic zî vanî:
-Efendi ti Şeyx de mara vac, nimac sênî benû ma bikêr?
Şeyx qayilû xalon êy bimusî nimac bikêrî.
Şeyh onênû derheq şart islomê di Xeylonic zaf çi nizon, wî zî zaf nişin xalon xwi ser .
Şeyh vano:
-Şima sêr sibayû reura warzênî hema şefeq neveciyo, şima di farz û di rekat nimac kênî, dima waxtag tij hetê nimroj tam yena wertê êzmin ew waxt zi şima çehar farz u çehar zî sünnet perû piya heşt rekat nimac kênî. Hetê şun waxtag newe benû tari, şima honc di farz û di sünnet perû piya çehar na rêkat nimac bikerî besû.

Ina yena zunayiş Şeyx xalon xwir rocid hiri waxt nimac kerdû raşt.

Züvêr ra mallê saf eşnawenû Şeyx şartî nimac semedê Xeylonicunir kerdû hiri waxt, nê sera hêrs benû.
Rocêk Şeyx yenû Züvêr malla şinû Şeyx het û vano:
-Liya efendi ti qet Homayra nêtersênî?
Şartê nimac rocid ponc waxto.
Ti sênî eşkênî Xelonicunra vacê rocid hiri rê nimac bikerîn?

Şeyx onênû malla zaf hêrs biyû,
Ageyrenû mallê vunû:
-Malla qey ti mira hêrs biy?
Ezî zano şartê nimac poncî
Mi zor hirî waxt Xelonicunir dayî qebulkerdiş.
Ti camêrd se ,ti şuê dina waxt sern biker ponc waxt.

Rehmê homay hurd hemîn zi ser bo.
Hurd hemê zi zunayê ma bî û hurd hemê zi hetê millêtê mara zaf omêni hêskerdiş.


Irfan KAYA

Malla Gilêyin (Mallê Safarûn)

Nome ê mîyan şarî ma di Mallê û gilêyin bi.
Gijik ê (por) derg bi, nê qesnênî û zê keynon kerdîn gilê û bestini.
Ucara enê nomê girotib.

Nomê yî êsil ,Mallê kêy kekûn.

Vatişan gorê kê kekûn hiri bray bi..
Yew bra Kelaxsidi monenû,yew Çirraxirab'id yew zî mazrê kelaxsî Safarun di ca dunû xwi.
Enê hiri hemê dew, ke kekûn nê pîyêra..

Malla dîndar yew merdim bi.
Hot (7) rê zewecya bi.
In zewac Malê ra zaf qîj amêbî dinya.
Kes nêzanên çend qîj yî estibî, vatişan gorê en tay nizdê 40 qîj tera amê dinya.
Kê mallê pa tornun û qijon êya eyro nizde 300 kes rêhat estî.
Safarûn têna dewê mallê û qijûn mallê ya .

Mi vaştig ez yew hadisê Mallê û raştiyê êy ser binusî.

Vatişan gorê hiri lacê mallê şini rahar yew Heciyonic birnênî û ey darb kênî.
Heciyonic şinû huqmat di gerre kenû.
Mudeomomî Heciyonic ra vunû:
- Şahad to esto se dawa akir.
Hecîyonic mudêomomî ra vunû:
- Şahadê mi esto.
Zano kê sarê mallê  tera bikir, raşti ra şaş nebeno.
Mallê genû şahad mocnen ra.

Inê sera
Huqmat müfrezê finên û rahar.
Müfrezê şinû Safarûn, hiri lacê mallêy tepişênî û unî Darehêni û vecênî mehkema.
Mudeomumî kirar tepiştiş hêps wazenû, hakim zî qirar tepiştîş dunû.

Roc mêhkema yenû.
Celb huqmat kueno mallê dest, Malla şinû mêhkema.
Merdim mallê vanî:
-Malla, ti ifade bidi lacûn tuê toqif kênî, ti bê vatê ma bik ifadê medi?
-Malla vunû:
Şima sarê mi terakî ez raştira şaş nêbena.
Siba ez çi riya şina huzurê homay?
Malla qirar xo ra tepiya nê ageyreno, mêhkemad vera lacan xo vêciyeno.

Mudeomomî Mallê ra persenû û vunû:
Ni merdim derheq lacanê to di gerecîyo , vano hiri lacê Mallêy amê verniyê mi ez darb kerdo, Malla zî şahad mino ti vanê se?
-Malla vunû:
Mudeomomi beg, in merdim raşt vano.
Lacê mi bilaheq û sebeb şiy in merdim vernî û merdim darb kerd, mi pê ene çiman xoya di.

Mudeomomi û heqim, ifadê Mallê sera mêhkema erzênî tepîya.

Bacê merdîm mallê şinî heciyonic vênênî, xo miyandi Heciyonic kênî razî, Heciyonic zî şinû gerrê xo tepiya genû..Mêhkemê diyinid lacan mallê veradîyênî.
Huma rêhmê xo pê bikû. Eyro dinyad niyû.
La belê zê mallê insan eyro ina dinyad zaf kêmî.

Merselê Mallê zî in qede bî.

Irfan Kaya

KÜRTLERIN NÜFUSU NE KADARDIR?

Ape Musa Nazli Ilicak'ın da konuk olduğu bir panele katılır.

Moderatör  Ape Musa'ya, Türkiyede yaşayan Kürtlerin nufusunun ne kadar olduğunu sorar.

-Ape Musa 40 Milyon der,  Nazlı Ilıcak ise Türkieye de yaşayan Kürtlerin nufusunun 4 milyon olduğunu iddia eder.

 Panelin soru cevap bölümünde bir genç söz hakkı alır ve şu soruyu sorar:

Musa amca konuşmasında ,Türkiye de 40 milyon, Nazlı hanım ise 4 Milyon Kürdün yaşadığını söyledi.
Iki rakam arasinda uçurum var.
Acaba bizlere gerçekten Türkiye de ne kadar Kürdün yaşadığını istatistiklerle izah edebilirler mi?


Musa amca söz hakkı alır.

Ben gencimize çok çok teşekkür ederim, çok güzel bir soru sordu  der.

Ardından:  ‘Biliyorsunuz, Türkiye cumhuriyeti, biz Kürler hakkında istatistik tutmamış, biz Kürtlerinde istatistik tutmamıza müsaade etmiyor.
Bu yüzden ben gencimize istatistikle cevap veremem.  Eğer müsaade ediyorsanız bir fıkra ile Kürtlerin nüfusunun ne kadar olduğunu ispatlayabilirim.

Musa amca fıkradan söz edince  bütün dinleyiciler pür dikkat dinlerler.
Durumdan memnun olan Musa amca fıkrayı anlatmaya başlar.

’Bir gün çok güzel bir kız sokakta yürüyormuş, genç bir oğlanda kızın ardına takılmış. Laf atmış kıza, demişki; senin o kiraz dudaklarından öpmek isterim.

-Kız  oğlana bakmış, ayağının topuğunu göstermiş, "bak bununla kafanı kırarım demiş", Oğlan kıza bir adım daha yanaşmış, kızım ben çok üstten istedim, sen çok altan gösterdin, en iyisi gel ortasında anlaşalım’  demiş.

-Salonda kahkahalar kopunca, Musa amca taşı tam gediğe koymak için Nazlı Ilıcak’ a bakmış :
-Bu benimle Nazlı Hanım’ın meselesine benzedi der.

Ben çok üstten söyledim o çok alttan gösterdi en iyisi ortasından anlaşmamızdır dedi. 
Rivayet edilir, denir ki Nazlı hanım: ‘terbiyesiz herif ‘ deyip paneli terk etmiş, izleyiciler ise gülmekten adeta bayılmışlar.

Irfan KAYA

İşbirlikçi kafalara Ape Musa tekmesi

Rahmetli Musa ANTER 1950 li yılların başında Istanbul iken, dönemin bakanlarından Kürt Cihat Baban , ilerleyen yaşı nedeniyle ANTER'e , oğlum Musa görüyorsun işte yaşlıyım, hayatta hiç kimsemde yok, ölümümden sonra olur ya  bürokratik işlerimle  ilgilenmen için sana bir vekalet bırakmak istiyorum der ve gereğini yapar.

Cihat Baban öldükten Istanbulda bir mezarlığa defin edilir.

Istanbul belediyesi bir süre sonra mezarlık yerini değiştireceğini, mezarlıkta yatanların yakınlarına yazı göndererek, yakınlarının istediklerinde bir başka mezarlığa ölülerini nakil edebileceklerini söyler. 

Belediyenin nakil işleminde ölü yakınlarına yardımcı olabileceğini bildirir.

Ape Musa vekaletıyle mezarlıktaki müdürlüğe gider. Belediye dozer ve kepcelerinin mezarları tahrip ettiğini görür.

Rahmetlinin mezarını arayıp sağlam yıkılmamış bir şekilde bulur.
Mezarı açar ve rahmetlinin kemiklerini bir torbaya koyarak başka bir mezarlığa gömmek için tam ayrılacağı esnada birde ne görsün.
Osmanlının  eski Musul valisi ve Türk edebiyatının yazar ve şairlerinden Diyarbakırlı Kürt  Süleyman Nazif'in mezarına gözleri ilişir. 
Süleyman Nazifin mezarının yıkık ve kafatasının mezardan çıkmış bir vaziyette ayakları önünde bulur.

Süleyman Nazif 1910 lu yıllarda Musul valisi iken, Mella Mustafa Barzani'nin abisi Abdülselam Barzaniyi, Musul meydanında ,Mella Mustafa Barzani'ninde meydanda halkın arasında olduğu esnada idam etmişti.

Ape Musa etrafına bakınır 'ey allahım sen nelere kadirsin der'  Hizmetlerinden dolayı düşmanın kendisine verdiği kıymet demek bu kadarmış der ve Süleyman Nazif'in kafatasına tekmeyi var gücüyle savurur.

Düşmanı'nın hizmetinde olan herkesin kafatasınında , birgün başka bir Kürt tarafından Ap'e Musa gibi tekmeleneceği biline.

Irfan Kaya

Xelas yew awka

Welat Asli ya ez yew Kerema
... Dêrd mı gırunu ın çı weremu
Nisenciyenu pey tonun gıramun
Ez kotu miyun behri belun, el emun

Xelas yew awka ez zaf biya têşun
Çow cêy mı weş niyo her cêy mı rişyo
Xebêr nezunun munêni şişun
Ax ley felek wa kêy tu bıvêşu

Ez ha belaya,bela ho mına
Ez sêni ini tizbun gen ken ıni laya
Verg kot mıyun buelun kutık nilawa
Ini sêni heyat,sêni dinyaya

Qey hun mı ninu ıni şewun dergun
Zalım u xayin kot miyun vaş u mergun
Welat kot desti kutıkun u vergun
Ini sêni heyat eyr heqi ma mergu

Qıse : Şêx Mehdi ( Mehdi Özsöy )
Arekerdox : Mehmet Selim Çürükkaya
Muzik : Mikail Aslan
Albüm : Xoza - 2013

Zazaki'yi ayri bir dil ve etnisite olarak görenleri taniyin.

"Eski köye yeni adet" diye bir deyim vardır. Sanırım bu deyimle başlamak daha doğru olur.
Bin yillardır dil,toplum ve sosyal bilimciler tarafından Kürd ad edilen Zazaların Kürd olmadığı şaiyasını dillendirerek taban bulmaya çalışanların geçmişlerini irdelemekte fayda vardır.

Siyaseten farklı kulvarlarda yürüyen birçok kesimin nasılda böyle bir proje ile yan yana geldiklerini görmek, ister istemez insanlarda kuşkular yaratmaktadır.

Bingöldeki zazacıların ezici çoğunluğu yıllarca Türk milliyetçiliğinin arkasından koşturulmuş ,Türk milliyetçiliği Kürdistanda iflas edince ,  bu kesim için yeni bir siyasi alan açmak ve onları eskisi gibi devletin yörüngesinde tutmak gerekiyordu. Iflas eden ideolojinin bir başka türevi biçiminde toplumu, başkalaşım geçirenler vasıtasıyla yeni bir alan açilıyordu.
Sormazlar mı, düne kadar Türktünüz ne oldu da birden Zaza oluverdiniz, hani zazalarda Türktü?


Devlet Dersimdeki Zazacılarıda ağırlıklı olarak kemalist ideolojiden beslenen kısmi sol ve sosyalist örgütler içinde eski ve halende yer alan bazı kadroları donatarak piyasaya sürüyordu. Bunun yanında alevi  inancını öne süren kesimlerde vardır.
Bu kesim çok ilginçtir kendilerini sünni zazalardanda ayri gören dillerinin, sadece Dersime özgü bir dil olduğu iddiasındalar. Bingöldekilerin aksine dillerine zazaki değil kırmancki demektedirler.

Siverek,Çermik ve Diyarbakır çevresindeki Zazacı gurubun içinde , ağırlıklı olarak Kürd siyasi hareketleri içinde geçmişte yer almış,kesimleri görüyoruz. Dikkat edilirse bu üç gurubun arasında bir konsensüs yoktur. Hepsi ayrı dünyaların insanlarıdır.Bunların tek ortak noktaları Kürd sorununa ve Kürdlere karşı olan tavır ve fikirleridir.

Bu fikirlerin öne cikarilmasinda ön ayak olanların başında Zülfü SELCAN gelmektedir.Zülfü Selcan , Zazaca nın ve Zazaların ayrı bir dil ve etnisite olduğu tezini savunan biridir. Kürd sorununa bakış açısıda bir o kadar olumsuzdur..Almanya da yaşayan Selcan'i devlet bilinen fikrilerinden dolayı tez elden Dersim Üniversitesine transfer etti.

Bir kitabınıda bir dönem MHP li görüşleri ile bilinen Hayri BAŞBUĞ'a ait yayınevinde bastırmıştır. Şimdi aynı kulvarda yürüyen geçmişte farkli düşüncelerden beslenen bu ikilinin ilişkileri ortadadır.

Hayri BAŞBUĞ ortada olmayan bir dönemler  Vartağıj, Şelıc ve başka mahlaslarla Zazalar ve Kurmancların Türk olduğu tezini yıllarca savundu durdu.
Pek ortalıkta görünmeyi sevmeyen, kime hizmet ettiği belli olan bu zat ,şimdi Türkcülük fikrinden vazgeçmiş Zazacılık yapmaktadır.
Hayri BAŞBUĞ ergenekon iddianamesinin 867,81,83,84.ncü sayfalarında da ismi geçen derin devletin has adamlarındandır.

Ayrıca Prof ünvanli zazacılık yapan biride Malatyali Orhan TÜRKDOĞAN;dır, bu zat  Erzurumda öğretim görevlisi iken , Ismail Beşikçi’nin görevden atılması için muhbir olarakta görevini icra etmiş biridir. Düşünün artik kimlerin elinde kaldığımızı.

Osman ÖZER'e gelince bu da kimdir nereden çıktı diyeceksiniz.
Osman Özer yine Zazacayı götürüp, orta asyadaki Altay-cuvaşca diline benzetmesi ayrı bir faciadır.
"Güneş balçıkla sıvanmaz" ama sıvamak çabası içinde balçığa bulaşmış olanlar güneşi göremezler.
Bu zat Gürcü babadan Ermeni anneden doğma yıllardır Bingölde MHP çevrelerinde Türkçülük siyaseti yapan bir devşirmedir.

Devlet projesi fikrinin en açık kanıtı ise
M.Şerif Fırat'a dönemin Cumhurbaşkanı Cemal Gürsel tarafından Varto tarihi kitabı sipariş verilerek Kültür bakanliğınca bastırılması, kitapta zazacılık yapılması tesaddüf değildir. Bütün bunlar devletin bir polirtikasıdır.
Cemal Gürsel bir Kürt  alevisidir. Iki kimliğinden dolayıda sicili oldukça bozuk biriydi.
Ayni Cemal Gürsel: Kürdlere hitaben , "Kim ki size, siz Kürdsünüz derse onun yüzüne tükürün" diyordu.


Kürd tarihinde yaşanan bir anekdotu, Musa anterin hatıratlarından size aktararak konuya zenginleştirmek istiyorum.
Hoybun cemiyetinin kurucu başkanı Elazığ/Madenli Dr.Şükrü Sekban ve Celadet Bedirxan eskiye dayalı çok samimi iki Kürdçü arkadaştırlar.
SEKBAN Cumhuriyetin kurulduğu yıllarda Türkiye'yi terk ederek Irak'a gider, orada Sağlık Bakanı olur. Yani tarihteki 150’likler listesinin sürgünüdür.
Şükrü Sekban sürgünde üzüntüden verem hastalığına yakalanır. O dönemde Almanya’ya tedavi'ye gider. Alman basınını takip ederken Türkiye Kürdleri üzerinde vahşi baskı ve zulümlerin yapıldığını biliyordu.

SEKBAN, Musa ANTER'in hatıratlarında geçen uyduruk kitabı'nı "La Question Kurde" Kürd meselesi kitabını basıma verir. Kitapta savunduğu tez Kürdler Türk'tür, tezidir. Bu tezi savunmasının espiriside şu'dur ?
Bir Kürd aydını olarak bunu söylersem belki Kürdlere uygulanan baskılar azalır. Şükrü Sekban çevresine konuşmalarında, bu kitabı 1933 yılında çıkardıktan sonra eski arkadaşlarının çok üzüldüğünü söyler.


Bir gün Şam'a gider ve Celaddet Bedirxan'a misafir olur. Celaddet'le beraber yemek yerlerken, sofraya tanımadığı bir Arap yemeği gelir. Şükrü Sekban sorar ve der ki; Celaddet bu ne yemeğidir?
Celadet derki "Doktor bu patlıcandır ama sen kabak diyebilirsin !...
Bu sözünden anladım ki Celaddet bey benim kitabımı kast ediyor.


Evet ! bu kitaptaki tezler yıllarca Türk Tarih tezini savunan kurum ve kişilerce Kürdlere karşı kullanildi. Kürdler üzerinde 80 yıldır savunulan Türk-Tarih tezlerine bakın hepsi çöp sepetine atıldı. Bu tezler bilim dışı tamamen ırkçı, şoven tezlerdi. Türk-Tarih Kurumu bile artık bu tezleri savunmuyor.
Bu yazıda dilim döndüğü kadar sizlere Zazacılar ve efendilerini tanıtmaya çalıştım.

Irfan KAYA

G.AFRÎKA MELEZLERÎ VE ZAZACILAR

Bir zamanlar Güney Afrikaya giden bir arkadaş oradaki gözlemlerini bizimle paylaşırken çok ilginç bir belirlemede bulunmuştu.
Zazacı olarak son günlerde boy gösteren bazı çevrelerin bizimle paylaşımlarını görünce aklıma Güney Afrika melezlerinin durumu geldi.

"Güney Afrikada nufusun % 92 sini zenciler %8 inı beyazlar oluşturmaktadır.
Bilindiği gibi 1990 lara kadar beyazlar iktidarda iken zenciler köleydiler.
Zenciler ile beyazların karışımı sonucu oluşan melezlerinde kaderi kanımca zencilerden daha kötü sayılırdı.
1990 lara kadar beyazlar melezleri ara bölgelere yerleştirerek adeta kendilerine Tampon bir bölge yaratmışlardı.
Arkadaşım zenciler köleliğe karşı mücadele ederken, melezler isbirlikçilik yani siyasi literatürümüzdeki karşılığı cahşlık yapıyorlardı.
Akıllarda ne kadar kötü işler varsa hepsini bu melezler yapıyordu. Bundan dolayı onlarda ne gurur nede kişilik hiç yoktu deyim yerinde ise tam kaşmerlerdi"

Ezilen toplumlarda bu talihsiz rolleri oynayan kesimlere sıkça rastlamak mümkündür.
Bu kesimlerden işbirlikçi ,muhbir,korucu,tetikçi ne ararsaniz buda mümkündür.
Kısacası kendi halkına düşman, düşmana ise dostturlar.
Bunu başta bilinçsizce yaparlar zamanla bu onlarda bir karakter haline dönüşür.
Bugün G.Afrikada onbir resmi dil konuşulmaktadir.
Kürt halkida bundan kendine hisse çıkarmalıdır. Yeryüzünde bizlerden başka varolma mücadelesi veren başka bir halk yoktur.

Bizim zazacilar tayfasina gelince.

1980 li yıllardan sonra devlet Kürt ulusalcılığına karşı  bazı çevreler aracılığıyla bu fikri desteklediğini, söylemlerinde de daha önce olmayan dili sıkça kullanmaya başladı
.
Resmi ideoloji zazaları daha önce Kürt toplumunun parçası olarak görürken, birden zazalar ayrı bir toplum olarak ad edilmeye başlandı. Buna hazır yetistirilmiş mevcut işbirlikçileride varken niye yapmasın ki.

Bu adamlari nasıl devşirdiler?
Bunun iyi incelenmesi gerekir.
1980 lere kadar Kürt ulusalcısı olarak bilinen Ebubekir Pamukçu ile yine Dersimden devşirilen sol ve sosyalist cevreler içinde bu fikirler gelişmeye başladı.
Bu çevreler daha sonra Dersim ve Bingöl Üniversitelerince desteklenerek hatta bu fikrin savunucularını daha sonra ögretim elemanı ünvanları ile taltif edecekti.
Bunun savunulması içinde bir tez'e ve toplumun tarihçesine ihtiyaç vardı. Bu da uyduruk bir tez ile yaratılarak bu kesimlere sunuldu..

Zazana diye tarihte hic olmamis bir ülkeden bahsedilmektedir.

Bihustun kitabelerinde Fıratın güneyinde bugünkü Basra cevresinde antik cağda  bir kasaba olarak gecen zazana ,bugün böyle bir yer haritalarda yoktur. Bu çevrelerce kuzey Kürdistanda bilinmeyen bir ülke icat ederek zazaların kökenini buraya bağlamaktadırlar.
Nerede zaza kelimesi geçiyorsa balıklama atlamakla beraber hemen orada zaza aramaya koyuluyorlar.
Mal bulmuş mağribi gibi.

Çince de de zaza kelımesine Güney Afrikada da bazı dillerde zaza kelimesine rastlamak mümkündür.
Hatta bir dönem Gürcü asıllı Zaza adında Fenerbahçeli bir basketbolcu bile vardı.


Bu çevreler kendilerini asimile eden yok sayan egemen sistem yerine, Kürtler bizi asimile etmeye calışıyor gibi komik gerekçelerin arkasına sığınarak Kürtlere düşman bir tavır içindedirler.
Kürtler sanki Devlet olmus kendilerni kurtarmış yetmezmiş gibi onlarıda asimile ediyorlarmis.


Buda bize bunun devlet destekli bir projenin ürünü olduğunu çağrıştırmaktadır. Deyim yerinde ise dertleri üzüm yemekten cok bağcıyı dövmektir.
Devlet adeta bunlari Kürtlerle arasinda tampon yapmis, melezlerin rolünü bunlara vererek kendi karektersizlerinide yaratmis görünüyor..

Bu çevreler geçmişte  farklı yerellerde farklı düsünce ve ideolojilerin içinde yer almış ve sistemin siyasetini hatta tetikçiliğini yapmış çevreler olarakta bilinmektedirler.

Bu çevreler halende egemen sisteme karşı bir sorun olmazlarken, hatta devlet tarafından adeta korunurlarken,yine devlet yöneticileri  zaman zaman kendileri lehine propagandaya katılırken, kendileri ise sisteme karşı değil, sistemin asimile red ve inkar etmeye calıştığı Kürtlük düsüncesi taşıyan çevrelere karşı adeta devlet dili ile saldırmaktadırlar.
Geçmişteki kirlilikleri adeta G.Afrika melezleri gibi kendilerindede bir karektere dönüşmüştür.

Bingölde MHP ve BBP gibi sistemin irkçı soven partileri içinde siyaset yaptıkları bilinen çevreler, bugün AKP icinde palazlanarak varlıklarını sürdürmektedirler. AKP yönetici ve yereldeki politikacılarınında sıkça zazalardan bahsetmesi tesadüf olmazsa gerek.

Dersimde ise sol ve sosyalist olduklarını, bazılarınında Kemalist CHP yanlısı oldukları bilinirken, aidiyet olarakta Kürt olmadiklarını, hatta daha ileri giderek inanç kimliği üzerinden sünni zazalardanda kendilerini ayrıştırarak kendilerini Kırmanc olarak ad etmektedirler. Sünni zazalarla hiçbir bağlarının olmadığınıda iddia etmektedirler. Kendi dillerinin sadece Dersime özgü bir dil olduğunun iddiası içindedirler.

Birbirinden kopuk ve zaman zaman Kürt kimliğine karşı bir arada saf tuttukları görünsede realitlerinin böyle olmadığıni biliyoruz.

Ayni dili konuşan iki yereldeki aidiyet farklılığı hic görülmüsmüdür?

Irlandalilar bir ulustur. Farkli inanç kimlikleri olmasına rağmen herkes Irlandalıdır. Katolik ve Protestan Irlandalıların kendilerini farklı iki ulustan olduklarına veya söylediklerine hiç şahit oldunuz mu?
Ayni şeyi sünni ve alevi Türkler içinde söylesek doğru olur.

Haydi şimdi ayıklayın pirincin taşını.

09.07.2013

İrfan KAYA

Rêhmeta Êziz Filît Doryeş ser yew Anekdot

Rehmeta Eziz Filit Doryeş waxtag Almanyad sürgünid'ib.imkan ew waxt guerê lawik viraştinî.
Yenû mi vir yew qaset dekerdi bi. Almanya ra ew waxt yew şinasi omêbi qaset Êziz xwe di ardibi.

Ew waxt teyp newe veciyabi kê herkes di çinêbî. Şarî ma qaset rêhmeta Êziz zedera qeyd kerdibi,her kêyê di qaset Êziz cenênî.
Zafî cênon goştari kerdinî û cir bermênî.

Vatinî wayê Êziz zaf ê ra zaf hês kênî.
Surgun Êziz ser zaf qehriyênî.

Êziz qijê xwi'd hem çiman xo ra hem zî dadiyê xwi kerdibi vin û yêtim bibi pil.
Na re zerrê piyorê Çoligijan cir vêşênî.

Piyorê Çoligijûn tera hês kerdînî.
Qaset Êziz zafi sürgünê xo ser lawik estibi.
Dima yêtimê xo ser viraştibî.

Yetimê ê di yena zunayişig dumrîyê xo û babî êy hêcî Filit'ra binê decayê bî.
Ni semedra lawik serê babi û dumrî yê xwî ser zî viraştibi.

Müşêre kên Fato hêci,
Vun Êz boncin dar agaci.
Wa xwîr weşîb wa xwîr vacî
Lê Êzo lê Êzizo,
şar umnûno tuê payizo.


Apê Êziz hêci Wisif bêlyê Çoligid xebityênî.
Hêcî Wisif vatişan gore Türkeşçi bi.
Êziz ni waziyêt apê xwi ser zaf qehriyênî.
Yew ruec vatişan guêre yew mektûb nisenû.

Eziz mektûb xwi dî vunû:
Wuso wuso wiriso,

Yena zunayiş, na cûmla Êziz gorê apê xwi ra zaf memnûn nyêb î.
Mektûb Êziz ser hêcî Wisif binêk pê decenû.
Hêci Wisif cevab xwi di qalê Êziz ser vunû:

Êzo Êzo lir xwêzo de bê lezo.

Êyr mi rêhmeta Êziz ser yew nistê wendibî, êna mersela amê mi vir  û mi nişt.

Irfan KAYA/Almanya

Lawikê Çolîg

Oy çin, çini çini
lêro qeder mi çinû
kênê rind mi nigênî
cînî vîyê hê mi dimî

Cînî yên vêr pêrcînî,
her ruej mîr fînc erzêni,
bela xwı dûsnên mîrî,
vun ti mecbur ma gênî.

Cînî viyê pîyor zürkêrî,
cara munên pixêrî,
ge naver ge wuevêrî,
ma xortûn werdûn wuêrî.

Kênê rindêk û delal,
zewaj mîr'îz hêlal,
lêylî nibîya zelal,
cînî viyê mi kên nazar.

Ez êrdîşê xwî taşena,
Îşlig sîmin muêcnena,
zimbêlûn tezûn tadena,
paşne solun şiknena.

Cînî viyê veyvêd kay kên,
camêrd rindun êyar kên,
dêst yin gên govend uncên,
yobînonîr çim şiknên.

Xort kuên qeflê kênon,
sawên misk emberonî,
dismal dûn yewbinonî,
zê xezal loq erzêni.

Cînî vîyê pîyor zûrkêri,
cara monên pixêrî,
ge nawer ge wuêverî,
ma xortun verdên wuêri.

Kênê rind kuên mi vîrî,
qum derg û alışk sûrî,
say'a poti yin buêri,
mira vun ti sersêrî.

Ez taleh xwî sekêrî,
vêj sêr koy'un biqêrî,
talêh pirçin wuêkîrî,
hewalê kênun kêri.



Ina lawik  Çolig'ra Mahmut Ayçiçek nişta

Zwexpa (Dewê şal û şepikan)

Zuexpa dewe Gowderîya. Gowdere namê yew mintiqa yo, nîmê yo bestê Pali'ya nimê zî bestê Çolig'a.
Gowdere,
Daqun,Haciyun û Parsi ser hiri qisimra amêya meydûn.
Dewê ma Zwexpa bestê mintiqay Dakun'a.

DAKÛN
Tirbaxec'ra  hettûn Zwexpa, bê dewê "Mirî" piyor dew dakun hêsebîyênî.
Mîyalon,Pakonî,Pul,Tanzut,Züwyer,Xeylon,Ğaydmem û Hatêk ni dewî ciran Zwexpa'ye.

Zwexpa ra ko spî zaf rind êsen o.
Warê Zwexpa'ra şev Diyarbekir zê çila yena çimanê ki vera. Zwexpara  Dareheni û rindê Ruê (çem) Murad temasekerdiş zaf rindo.

Watişan gorê çehar birê  hê verî yên Zwexpa.
Ahmed,Mehmûd,Kasim û Cindi
In çehar brê Zwexpad cuwiyêni.
Ekê zi namê in brayan'ra bariğ esti.
Dima sobina cayunra Hêsenon,Hêyderun û Hêsun amêy Zwexpa. Pa in bariğuna Zwexpa yena şinasnayiş.

Waxt Huqumat Osmanli di watişan pilanê ma gorê, Zwexpayic dezgê mitil (amerikan bezi) û şal û şepik (çullagê) ser şuğulyênî .
Honc vatê pillon ma gorê mintiqay Pali, Dep(karakoçan), Darêheni, Çolligra semeday cillon û mitilan xoya amenî Zwexpa .
Zwexpayicu mitil viraştînî û boyê zî kerdinî. Insan omênî Zwexpa, hacê kêyê xo pêyda kerdinî hema şinî dewun û suk'ê xo.

Huqmat cumhuriyet ra pêy dezge mitilan tek tek qefelyay. Dewicun zenaat kal û pirikan xo ca verdabi. Zwexpayic zi bê zênaat û xebat mendibi. Talehê Zwexpa ni waziyêt sera bedelya bi.
Waxt veri dormalê gowderê di hacê kam bibinî, şinî Zwexpad hacê xo pêda kerdini.
Hal û waxtê Zwexpayicon, vate werinan ma gorê sobina dewunra zaf rind bi.

Zwexpa çerrê bestê Ağan û Mir'an Palî di nimenda.
Milkiyêt dew, ê Zwepayicun bi, hêttûn eyro  xuser cuwiyê.
Dormalêy Zwexpad dew gird esti.
Ardürek,Xeylan î kebir û Züwer waxt werî bestê ağun Pali bî. Êrd ni dewunra began Pali, her ser omênî barê xo girotin. Xeylan î kebir began Pali'ra, bestê kê Zabûnûn bî.
Miyabin Zwexpayicon, waxt werî Xeylon,Züwer û Pakoni zedê çinêbi, la belê miyabin Zwexpa û Miyalon di tim yew îttîfak estibi ,vera dewûn binan tim pîya tyo omênî.


1925 kiyyam şex Said ra pê huqmatê Tirkiya, zor nabi piyore dewun gowderi ser. Zwexpayic bibi feqir zê veri idarê êyn zi bibi xirabin.


Farisî Êrebon, Kêk Hêsen û Mehm Têyr mintiqay Gowderid merdim êsayê bi.
Ni hiri merdim hem idarê eyn rind bi hem zî zunayê Zwepxpa hêsebîyênî.
Pa nêya ,Hêm'ê Reş yew mudê û derg mixtarê Zwexpa û Pakoni piya kerdibi.

Zwexpad çullagê hêtan demo peyin berdevam kerdibi. Mintiqay Gowderidi bê Zwexpa kes çullagê nizonênî. Şarî dormaley Gowderi zi şal û şepik xo Zwexpa di dêni viraştiş.

Hettûn demo peyîn 1950 qismek insanan çullagê kerdini.
Huma rexmê xo pê bikû Rizê Musê hettûn demo pêyin şal viraştînî. Ni pil ma , ma miyanra şiy çullagê zi qediyay.

Ard romite, Zwexpad zaf kêmi bi. Dar maziyer zî tede kemû. la belê qismek dar pawite tede esto.
Gewen tede zafu. Dewar xo zimiston pê gewena kerdini weyî.
Idarê Zwexpa zaf hol nêbi. Ni sebebra şarî ma Zwexpara kewtibi dûr. Sobina dewun û suk'an di waştînî ca bidi xo.

Qismek insan ma 1960 di amêbi mintiqayê Cebaxçur di dewî newê nay pîyera.
Eyro çehar dewûn Çolig di Zwexpayic tede cuwiyênî.
Ni dewî Tarbasun,Veri Pird Simsor, Xeyd'e Çolig û Xiraba'dê cuwiyayişe xo berdevam kêni.

Sebebê amiyayişê Çolig zi, Zwexpad ard û êrazi kêmo. Zwexpa bibi gird tede idarê bibi sist. Ni sebebra Zwexpayic bibi vila. Sebeb diyin zi. Her ser Zwexpa di horyes omenî zerar dêni baxcon û bonon eyn, ew semedra Zwexpadi cuwiyayiş bibi çetin.

Eyro Zwexpayic mintiqay Çebaxcurid wahar mal û milkî.
Idarê Zwexpayicon zi rindu.
Tekiliyatiyê Zwexpayicon zi yew binanra zêdera esta. Tekilyatiyê Zwexpayicon zêy vêri niya la belê honc sobina dewûn gorê tekiliyatê eyn zêdera wa.

Hêttan 1994 Zwexpa dewa şêni bi. Nizde 35-40 kêyê tede cuwiyeni. 1994 de huqmat tirkan dew kerd veng, Zwexpa kerd xirabê.
Zwexpa ridê meseley kirdanra pa Zuwyêra gowderid bibi hedefê huqumat Tirkan.
Zwexpa ridê na merselara pêy ard qalikan xo tereknabi bibi gocber.
Kismek Zwexpayic gocber biy şiy Xarpêt , zafi zi ri xo dabi hetê mintiqay Çebaxçur.
Eyro têna emnan çend kêyê şini tede monênî, hettan payiz pêyen tede zerzewat çi romênî.
Dar û baxçan xo pawênî û payiz pêyen dew tereknenî şinî kêyon xo yi bacarî .

Zwexpayic 1980 ra pey zedera hetê xo dabi Ewrupa. Eyro her keyêra micit yew insan Ewrupad cuwiyayişê xo berdevam kênû. Zwexpayic mintiqay Çebaxcuri di zafî waharê mal û milki. Qismek zi esnafi ser şuğulyêni.Idarê hemin rind hêsebiyenû.


Irfan KAYA

Cewlik Lakapnamesi

ÇOLİG (ÇEWLİG)

Êhm Şem Gul’li dik ser suli ne imiş;

Çabakçur’un Dansözü Gul’e Memiş,

Sanki Hêlê quel’in bahçesinde yetişmiş,

Mıst Naz’ın tavuğu para kuzlarken.

Bir muamma olmuş,Meh Êli Hüs Mehs,

Meh Selim bib zê fitil yes ulan yes,

İb Hüs Kek bi yers va qisê mekirên,hin bes,

Guncê sokaklarda avuç açarken.

Seh Vererecik Çerkez Elkun akraba,

Yoncalıkta Sel Çeç vurur şaraba,

Sormayın! Ter Vesla olmuş akbaba,

Şer Bêl’ın damına kuşlar konarken.

İsmail qulxun çemçekun’la uğraşır,

Hêlê Şer’e ,ancak, kavga yaraşır

El Farıs’ın rüyasına, çonqil,palan karışır,

Meh El Şeng İncê’ye çalım atarken.

Cir vun Ehm Hından na Mehmed kê qazi,

Derd kul Eshed Çavuş binek arazi,

Hik Çaleriş hiri patil bi razi,

Kard Emin’in sırtı nasır bağlarken.

In sîîr lac Çerkez El Dor Yener beg nişta.

Irfan KAYA