Said ELÇİ vatişan gore zafi binê tesîrê şeyh Tahar efendî û şeyh Mehdi efendî di mendibi.1948 ra pê şeyh Tahar û şeyh Mehdi efendi surgun ra tepîya ageyrebî.Şeyh Tahar efendî kêye ey dewe Lice Serdi di bi,labelê ey zafî Darêhênî,Çolig û Palî (Palu)di mendinî.Sebebê ey zî waxtê mahqumê ey di şarê Darêhênî û Colig ey pawitibi. Şarê cebaxçor ey rî zaf ardim zî kerdênî.
Şeyx Tahar efendi tim bomênî Cebaxçor verî ziyaretê qabrê çend tenê şehîdan ziyaret kerdênî. Ene merdim Êsayê(bölükerdê) Kaxkig ra Ömere faro,Eminê Mikî,Mehmê Elî Cewahir.Girnos ra Hêcî Kolos u Ismail ağa ye Darêhênî bi.Hetê ene di kêye êsayê zî ziyaret kerdeni. Ene kêyanra yew zî kêye babî Said Hêci Züfer bi.
Ew waxt şeyx Mehdi efendi zî dewê Palî Hun(Beyhan) di ca da bi xo. Said ELÇI zaf rê şeyh Mehdi zî ziyaret kerdêni. Şeyx Mehdi 1963 di awankerdişê teşkilatê partiyê karkeranê Tirkan(TIP) Palî di ardim zi kerdibi.
Said zaf waştibi tehsil bikero, labele ridê feqirêra nêşkabi tehsil bikero.Dima semedê xebat şi bi İstanbol.
Yew deme Îstanbûl di Asar- Ilmîye Kütüphanesi di xebitîyabi. Badê zî muhasebecîyey kerd û heta şehîd kewtiş ey ene mesleg di şuğulyabı.
Îstanbûl di awankerdişî Bingöl Öğrenci Yurdu de aktîf ca girewtibi. Îstanbûl, Anqara û bacaranî bînan de çi falîyeto ke kurdan eleqeder kerdêni tede cayî xo girotên.
Hedîseyî Kerkukî(Kerkük) ser 1959 Asim Erenî wekilê Nixdeyî (Niğde), yew teklîf (önerge) da Meclisê Tirkan û verbî kurdan "mûqabeleyî bîlmîslî" waştên. Ey vatên: 'Iraq de kurdan turkmenî qetil kerdî, ma zî tîya (Tirkîya de) eynî tewir kurdan qetil bikeri.' Ney ser o wendox û zunaye kurdan zaf cayan de Asim Eren û na polîtîkaya sovenîst protesto kerdibi. Saîd Elçî zey yew serekî reya verên na faaliyet de xo nîşan da. Telgrafo ke Asim Erenî re şawit bi, tede vatên: "Ewro her ca de heq û huqûqî merdiman esto, tu kes neşkeno kurdan îmha bikeru!… Ney hol dekir mezgî xoyo kufin!…"
Dewleta Tirk 1959 de talabe u zunayê kurdan ser o yew operasyono pîl viraşt. Îstanbûl, Anqara, Dîyarbekir, Qers, Malatî, Xarpêt, Çolîg û bacaranî bînan ra 50 kirdî vîjnayey dey arye û eştî heps û zîndanan.Na dewa de Saîd Elçî serbazan ra yew bi.
Dewayê 49'an de ey merdimanê ke pawitişo sîyasî (sîyasî savunma) viraştibi, înan ra yew zî Saîd Elçî bi. Saîd Elçî zey yew serekî kurdan amên mehkema kerdiş. Mudeomomı Tırkan semedê 24 kesan "îdam" waştên, Namê Saîd Elçîyî mîyanî nê 24 kesan de estıbi.
Hema dewayê yin dewam kerdin, na rey 1963 de, Saîd Elçî û bacaran binanra pero pîya 23 kurdî welatheskerdenê amey girewtiş. Devletê Tırkan îddîa kerdênî "Saîd Elçî eleqayê yî Barzanî di esta", îddîa di, serbaze înon Said Elçi yo, Partîya îllegal nawa pîyera. Wazeno Kurdîstanêko xoser(bagımsız) virazo . Ridê ena merselara amebi tepiştiş.
1950-1960 de, zanaye u roşnaye milletê kurdan newê amebî yew ca u xo miyandi fikryênî.
Ideolojiyê xerîb kewtib yin miyan,yew kisim bibî çep(sol) kismek zi bibî raşt(sağ).Said fikriyayişê yi hete raştî ser bi.
Said badê surgunê Kütahya tepîya ageyrabi Kurdistan. Newê ra tekilyatîyê xo şeyx Tahar u şeyh Mehdi efendi di viraştibî.
Saîd Elçî û embazî ey amê pê ser yew parti awakerdiş ser qirar girewt. Hezîranê 1965 de Seîd Elçî û embazanî xo Dîyarbekir de PDKT (Partîya Demokrat a Kurdistanî Tirkîya) îlan kerd. Faik BUCAK kerd serbazê PDKT. Said ELÇI zi îdarê partîdi cay xo girewtibi. Awakerdişê PDKT vatişan gore fikrê Fehmi BÎLAL bî.Fehmi BÎLAL 1925 di katibê Şeyh Said efendi bi. La belê Fehmi BÎLAL miyan partî di ca nêgirwtibi.
Dewletê Tirk PDKT girewt binê takibatê xo.Waştenî piyorê parti bigerî binê destê xo. Taqibat u pil awakerdiş parti ser kerdibi.. Aşmê Tebax 1966 di Faik BUCAK destê MIT'ê Tirkanra amê kiştiş.
Dima Saîd ELÇÎ idarekerdişê parti girewt xo ser. Said sîyasetu pak kerdênî. Zerrê ey di bê aşqe welat tewena çinêbi. Partî roc be roc bibi xurt. Welatxeskerdox û demokrate kurdan heme ce xo partî di girewtibi.
Ew waxt Tirkîyadi Partiyê Karkeran(Isci partisi) estibi. PDKT u partiyê karkeranê Tirkan rê rê piya siyaset ser ittifaq kerdêni. Mitinge rojxelat(Dogu mitingleri) ew deme amebî viraştiş. Zulm û zordariyê devleta tirk milletê ma ser zaf giran bi. Qomandoyê Tirkan dewan kurdan di zaf zulm kerdini. Ew waxt dinyad yew haway çepan ameni(1968 rüzgari). Zafi demoqratê Kirdan zî binê tesîrê ê hewad mendibi. Demoqratê kirdan awakerdişê DDKO(Devrimci Dogu Kültür Ocaklari) dest pê kerdibî. PDKT sazkerdişê DDKO binê destanra ardim kerdêni. PDKT îllegal bî DDKO zî legal bî. PDKT u DDKO bin namê DDKO di yew mude faaliyetê xo ya siyasî berdevam kerdibî.
Mitingê rojxelat di Saîd Elçî, Mîtîngî Silîvanî (13.08.1967), Mîtîngê Dîyarbekirî (03.09.1967) û Mîtîngî Sêwregi (24.09.1967)de qalî kerdibî. Mîtîngê Sêwregi ra pey cezayê mehkema 49' an ra pê surgun bibi Kutahya, yew deme uca de mecburî îqamet kerdibi.
Cezayî a Girana(Agir ceza mahkemesi) Antalyayî de Saîd Elçî û Şakîr Epozdemîrî pawitişo sîyasî (siyasi savunma) kerdibi. Saîd Elçî bi xo na dewa ra yew ser ceza girot, cezayê xo Antalya de pawit, sibat 1969 de hepis ra vecîya.
Dima Saîd ELCÎ surgun bibi Kütahya.Nizdê di ser ucadê surgun mendibi. Wextog Seîd Elçî Kütahya di bi, Saîd Kirmizitoprak (Dr. Şivan) û Bînbaşî Şevket Turan zî Çanakale û cuwa pey Isparta de surgun de bî. Nizdî ra eleqedarê her di Seîdan o wext virazîya. Wexto Seîd Elçî hepse Antalyayî de bi Dr. Şivan çend rey şi Saîd Elçî hepis de zîyaret kerdibi. Bibi pêşnîyaz Saîd Elçî, Dr. Şivan û çend embazî ey şawitî Kurdîstanî Başûrî (Güney Kürdistan).
Cûntayê faşîstan 12 adare (Mart) 1971 dima Seîd Elçî reyna bibi mehkûm, Îdarêyo Orfî (Siki Yönetim) geyrêni ci. Cûntaya pey zaf kadroyî DDKO û PDKT amebî tepîştiş, Dîyarbekir û sewbîna hepsan de bî. Dewlet Saîd Elçî dima bî û geyreni yi tepişî.
Seîd Kirmizitoprak ew waxt başur di partîyê xo awakerdibî. Seîd Elçî waştên rewtir(lez) Dr.Şivanî veyno, mesela binatê xo di hal bikero. Ew wext Dr. Şivanî partîyê xo viraşti bî, Saîd Elçî û partîyê ey rayîrî xo sero yew müşkilê dînî. Heta Saîd Elçî ajanê tirkan ilon kerdibi, partîyê ey zî yew partîya tepiya (gerici) dînî. Dr. Şivanî xo gore waştên na tepîyamendişê werte ra wedaro.
Dr. Şivan û embazî ey Behdînan de mintiqayê Kelaqûmrî de mendên. Dr. Şivan amebi Zaxo, ey û Seîd Elçî kêye yî Osman Qazî de yewbînan dî û pîya şî kelaqûmrî. Şîyayîş o şîyayîş bi, Saîd Elçî reyna pey ser nêageyra.
Dr. Şivan zanayê, roşnayê û akıl yew merdim bi, heto bîn ra zi zaf bencîl û îhtîraskar yew merdim bi. Îdeolojî ey zi nîjadperest çep (ulusal solcu) bi.Qayil niyebi xo sera merdim biweno.
Dr. Şivan (Seîd Kirmizitoprak) û di(2) azaye partîyê Dr. Şivan qirar girewt, 25ê hezîrane 1971 de, Saîd Elçî û Mehemedê Begê Kelaqumrid day kiştiş.
Birayî Dr. Faîq Savaşî (Faik Savaş, Darêhênî ra dewe Ülyon ra bi) Abdullatîf Savaş eşnaweno ke hemşerî ey Saîd Elçî amo, wazeno şîyero ey veyno. Abdullatîf Savaşî, Iraq de mederese de feqîyey kerdêni, yanî xo rî wendên, eleqey ey bi mesela çine bî. Wexto şino kelaqumrî, semedo ke xeberê kîştişî Saîd Elçî kes ne eşnawo, ey zî nanî gulan vera kişenî.
Mergî Saîd Elçî, şarî ma Kurdîstan miyan di zaf tesîr u pil kerdibi.
Cigerxwîn şîîrî xo de ena vatên: "Ey heval Elçî ey heval Saîd/Ji bo azadî tu bûyî sehîd"
Saîd ELÇİ yew şehido nemıro miyan mıllete Kurdan di.
Hema zî şarî Kurdistan xetê ey ra siyasetê xo berdevam keni.
Irfan KAYA
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder