Gağon ma û Serra newe

Serrê şima wa newe bimarikib,Ser sala we piroz be ,yan zî Yeni yiliniz kutlu olsun.

Ekê inon herkes nûsenû. Kes xo vir nêanû,40-45 sêr verî ni qeyde ma nikotini sera newe.

Waxt mad'i ma şînî gagon. Aşmê gağon,serra newê ma 13 roc tepiya wa.
Kal û Pir ma viraştinî.Dima yew bûelê qijon bestînî pa kêye kêye ma gêyrenî.

Kal û Pir sergovendi girewtin qijon zî êyn dima gowend tepistinî. 

Bêr bibînî a keyf ma zaf pê amênî. A gowenda weş ma tepiştinî, wahar kêyî tamaşê ma kerdinî. Het bin ra gağon ma ardinî kerdinî torê ma,

Gağon ma Ard,Bergul,ruen,qatix,çay û şeker bi. 

Yo yo kyê zi meyvê û vişk denî ma(Qaxi,sontualê,Guaz,Tüiy vişk,bastêk bi)

A şev yew kyê di ma lüêle adir potinî û pero piya ma werdinî., dima çayê xo ma şimitinî bin çilê gaz di.

Şev binî erê ma binî vila.

Werrê ew waxt nyebî ekê.

Şarî ma zi piyor biy sosyete, zê sobina millêtan serrê newe viyarnênî.

Kês zê kalikon ma î verinan serra newe nêoni xo vir.

Mi gorê ni zaf çiko xelet û. Huma şima isleh biku 

Honc serrê sima wa newe bimarik kena. Milletê ma wa bindestirî serfirazi wazena.

Bimanin weşid

21.12.2012

Irfan Kaya

QIJÊ ÊYR PîLÊ SIBÊYO

1980 welat di asker dest nabı hüqmat ser û örfi idare nabi ruê.
Serbaz Beldiyê Çolig zî yew subay bi.
Çolig di ew waxt kutig kuçun di zaf bi. Kutigan her roj romitin insanan ser zêrar da bi cend insanan. Insanan zi gerrê kutigan şinî bêlyê Çoligid  kerdini.

Bêlyê Çolig semeday niweşîyê "kudiz"a kutig yew cad top nikerdînî ,niweşîyê kudiz ser xebat'ê Bêlya çinêbî û wahar hêywunun nêvecîyênî,

Rêyis Bêlyê Çolîg êmir dunû zabitan û vunû:
Kuçon di şima kutig niverdenî. Şima jehr dunî kutigon û kişênî.

Zabitê Çolîg qîrar rêyis  sera DDT girewtibi û kotibî kutigan dima.
Ew waxt DDT kerdînî mîyan nûn û gueşt dênî kutigan.

Rocek zabitê şinî mêhle derê qasaron, yew qulê kutigon vinênî.
Yew kutig pa lîron xo ya zerrê yew qul di mendînî.
Zabitê şinî ê kutigon ser qayili pê DDT wa kutig û lîron pa bikîşî.
Yew zabita vunû:
-Embazin ni lîr qijikî gunê û,  ma enê kutig û liron êy nêkişî, şima vunî se?
Serbaz zabitan Emin (Pakonic) vunû:
"Bugünün küçügü yarin'in büyügüdür" Qij'ê eyr pîlê sibê yo.
DDT dunî piyorê kutigon û kişênî.
Ina yena zunayişî
Heskerdiş insanan ma , heywunun wertêra wedartişû.

30.12.12

Irfan KAYA

HÊKIM BEG ÖNCE SANA YOKSA HANIMA

Çirrê Yad rahar Xarpêt ser nizdê dewe Mendû ya.
1925 di a mintiqad mîyabîn şerwan Kirdûn û leşger Tirkandi şer pîl wirazyabi.
Ni şer di serbaz şerwan Kirdun Yad Mehmûd Êbas bi.
Yad Mêhmûd Êbas û embaz ey darba giran dabî leşger Tirkanir. Vatişan gorê nizde 200 û 300 leşger Tirkan û şerwan Kirdan omê kiştiş.
A mintiqa nomê Yad ser yêna şinasnayiş.
Na çir zi nomê Yada amêya viraştiş.

Pil ra qij piyorê kirdan a çir namê Yad ser anî xo vîr.
Demo peyindi huqmat yew parq kiştê çir di viraşt...Tede dar newe  nay ruê...Pa na parq'a nomê çir  bedelnay  kerd Atatürk çeşmesi.

Waxt madi yeno mi vîr a çir tenabî, ver di Loqontê Yib Mendoyic estibî.
Yib verî tede egmîn û sêr şit(kaymak) rotinî. Dima çarnabi loqontê.
Hem tede egmîn û seri şit ,hem zi qavurme viraştinî û rotînî
Ridi awê çir'ra şarî ma û mehmur Çolîg şînî ucadi nun werdinî.
Na çir heti însanan xerîban ra zî omêya şinasnayiş.

                            . . . . . .
Miyabin Yib Mendoyic û şarî Çolig di zaf tekilyatêya baş hetî insananra yena zuvan ser.

Mi waşt ez merseley Yib û hêkim Çolig Ümit beg biyar şima vîr.
Hêkim Ümit beg vatişan gorê zaf yarun bi.
1970 di Çolîg di Hekimê kerdibî.
Rê re hetê yerîya yo û cêne xo şinî loqontê Yib.
Tirkîyê Yib zaf kêmibî fekî ê ra qalî qeldapêy veciyenî.
Hêkim waziyet Yib zonênî qayilbi ê bidi xeberdayiş û qer xo biyarû.

Yew ruec Hêkim û cêne xo şinî loqontê Yib.
Hêkim persenû û vunû:
Ibo ne var yiyelim?
Yib vunû:
-Hêkim beg kavurma var.
Hêkim agêyreno Yib û vunû;
-Ibo bize iki kavurma getir.

Yib vunû:
Hêkim beg yağli koyam yoksa yağsiz?
Hêkim vunû:
-Ibo bana yağli hanima yağsiz koy.
Yib zerê ra kavurmê deken tasûn unu eyn ver dî nunû ruê.
Hêkim û honimê xo nûn xo wenî.
Yib çay'e adir zi virazenû, zonênû badi nûn'a hêkim çay şimenû.
Yib badî nûn çay benû sêrî masê eyn dî nunû ruê.
Qayilû çay dekû şuşon eyn,
Yib vunû:
-Hêkim beg açik koyam yoksa koyî?
Hêkim vunû:
-Bana koyi hanima açik koy.
Yib vunû:
-Öncê sana yoksa hanima?
Hêkim vunû önce hanima koy.

Meselê Yîb û Hêkîm ni qedebî.

16.12.12
Irfan Kaya

FİTWAY ŞÊX !

Yew merdim hers benû hirî sê telak vunû cênê xo verdenû.
Dima poşman benû qayilo newera cêne xo di marê teze bikû.
Der dormalê di çiqas Mallê esti piyorin geyrênû , la belê nêşkenû fitwa vînû.
Qismek vanê  gera verî cehşqazi bibu, qismek zî vanê yew sebeb esto ti eşkênî fitwa biwênî ,encax ew waxt ti eşkênî marê xo teze bikî.
Merdim zî ni waziyêt sera zaf qehriyenû, nêwazenu zê mallon bikû.


Yew merdim tera vunû:
-Encax na merselê to Şex Meydi eşkenû hal bikû.
Yo fetwa bido , kes nêaftênû fitway yî ser zor bikû.

Şex Meydî ew waxt dewê Pali Hûn di mendinî.
Ni merdim dunû ra şinû Hûn Şex ra vunû:
-Ez cêne hora yaf hês kena, ez qayîla ti gurê mi hal biki ,ez cêne xo tepiya bîyarî kêye.
Waziyet xo Şex ra vunû.
-Şex çend persan ê merdim ra persenû.
Vunû:
 Biko ti çerray payra mizê xo kênî?
-Merdim vunû ê efendi ez tim payra mizê xo kena.
Şex pers diyin tera persenû û vunû:
Gelo ti teyşan bibî yew hêni ti bivinî, ti çi qeydê aw şimênî?
-Merdim Şex het benû çot diyên êrd'a vunû:
-Efendi ez ni qeydê aw şimenû.
Efendi vunû:
Ti eka şiy dewê xo ti şinî kê vistorê xo, cênê xo gên şinî kêye.
Kes to ver veciya se vaj efendi fitwa dawa mi.

Dewîc agêyrenû dew, şinû kê vistorê xo vunû:
-Efendî mira vatû şuê cêne xo big û şuê kêye.
Vistorê ê  û mallê dew ver vecîyênî cênî ci nêdunî.
Vanê ti gera fitwa  niştêyîn biyari.

Dewic tepiya şinû Hûn kê efendi û vunû:
Efendî qirbon ez şiya dew, mallê û vistorê mi cêne mi , mi nêdûn?
Efendî mallê dew şinasnênû.
Dewic ra vunû şuê mallê ra vacê, efendi vunû
"ez biyêrî dew piyorê marê dewican  battal kena"

Dewic yeno dew, şinû mallê het!
Mallê dew qalê efendî ser vunû:
-Ez qariş pê nêbeno, efendî vato sê,  zê efendi bikerin.
Qalê efendî ser'a, vistorê zî malla zî bênî sist. Dewic cêne xo genû şinû kêye.

Yew mudêra pêy efendî û mellê raşt piya yênî.
Mallê vunû:
-Efendî qey to cêne ê merdim bê fitwa tepiya da ci?
Efendi vunû:
-Malla "Hêywonir mare çi lazima?"
A merdim zê hêywun bî.
Tim payra mizê xo kerda.
Zê heywunû aw şimita.
Ew merdim çi zûn marê çinew.
Hettun eyr , sênî tyo amo se , êra tepiya zî zê zunayê xo wa tyo biyerû.
La belê şima mallê zî ni gurê û xirab ca verdîn.
Cênon şar sobina merdimandi mezevicnîn.
Insan ma xelet kênî, gurê ma zî xeletiyê însanan raşt kerdişû
Malla hên vengê xo birnênû.

12.12.12

Irfan KAYA

ŞERİAT Û KOMİNİZM

1980 ra vêr ideolojîyan ser şarî ma zaf fikriyênî. Ni fikriyayiş di xeletî zaf bi.
Zafi insanî ma esti,  êmrê xo di yew kitab tamom nêwenedû, la belê derheqe ni ideolojiyandi zêdera fikrê xo ardinî zuvan ser.
Nezanê  insanan derheqe ideolojiyandi zaf xorîbî.
Ez qayila na nezanê ser çend anekdot biyari zuvan ser.
Şarî ma islamû, labelê derheqe islamdi zî zaf nezanê eyn esta.
Şeriat ser zafi insanê ma fekê mellayanra çi eşnawitu,zanayê eyn vatê mellayan wetyer nîyu.

Derheqe kominizm di zi zaf xeleti estibi.
Şarî ma gorê koministe zaf çiko xirabo.
Bê din û be iman çi yenû eyn vir koministe zî êyawa.
Zafin gorê kominsitê di  keyf ê kam çi biwazû eşkenû ê çi bikû.

Vatişan qismek insanan gorê
Zêrê kî kam yo cênî biwazû, eyn gorê eşkenû bigerû.
Kam Koministû se dadi û wayê xo nêşinasnênû.
Çi sifatû pis esto se koministê eyn çim di ew qeydewo.

Kominist rejim zî din zey afyon vinênû.
Ridê êra ummetê islam heqe êyn esto tera xû bikeri.Ni rejim nêwazû.

Bi raşti ma vacê,
koministê zêy zunayê insan ma niya.
Ê sifat pisî anî serî zuwan, ê sifatanra yew tek koministandi zî sobina rejimandi zî çini.

Enê niştê ciran ma Êli hêmal(sivonic) ser mi waşt ez binusî.

Ma xort bi siyaset ser ma fikriyênî. Rê rê insanandi tekiliyatê ma viraştînî. Rojek ciran ma Êli hemal di ma kotibî qişekerdiş. Êli siyasetê Çolig rind zonênî.
Êlî vatinî 'Şeriat zi biyerû mir holû, koministe zî biyerû mir holû.'
Hûrd hemê rejiman zî faydê êyn mirî esto.
-Şeriat biyerû ez honc hêmalû,honci cuvalun ez gena wi û kirişena ,kam dizdû  se wa ê bitersi. Şeriat destê hemin tera kenû.
-Koministê zî biyerû honc faydê mi tede esto. La belê  yew cêniya rind belya barê mi bikû. :)

Êli yarî kerdinî zunayê ê derheqe her çi di estibi. La belê ez inon kenû zafi şarî ma zêy vatê Êli fikriyenû.
Na zaf nezanêya pila.

Irfan KAYA

Ez qayila kird dayê xo nivinû

Yew Kird û yew Laz sûc kênî.
Mêhkema derheq her di hemin zî qirar aleqnayiş (idam) duna.
Ruec infaz yenû,mudeomomî Kird ra persenû û vunû:
Yew vatê to pêyin esto se ma biyari ca?
Kird vunû:
-Ez qayila dayê xo biwinî.
Mudêumumî Laz ra pers kenû û vunû:
Vatê to pêyin esto se vacê ma vatê to zî biyar ca?
-Vengê Kird şîyu Laz goşa, a hêl dişmenê xo dunû teber.
Laz vunû:
Vatê mi zî esto.Ez qayila Kird dayê xo nivinû.

Zazakîyê Çabaxçûrî ra metnêk

Zazakîyê Kûrî ra metnêk (1906/07, III, s. 135)

Ma şinnî koy Hasarî

Ma wennî awkî ambarî

Zerê ma kota kênay malayî

                  xxx

Zerê ma zerê gayî

Ga wenno serî hêgayî

Zerê ma kota kênay axayî

                   xxx

Yallah yallah kênekê yallah

Ina kêneka derî ver di

Poro sîya amo çima ser di

                    xxx

Xeber amey remnay berdi

Mi nêzana sera berdi

Ina Halîmaya vila zerdi

Alî cenaya xû kûri ver di

Zazakîyê Çabaxçûrî ra metnêk

Dendik borê torê beso

Şarî Dersim Hêş ra vanê "Hes" 

Waxt verî Deresimid yew merdim şinû miyan Daristan yew Hêş raştê ê yeno. 

Namê ni merdim Hêsenû. 

Hêş merdim vêneno ,labelê zaf veng û xirab vêceno û şinû Hêsen ser. 

Hêş onênû Hêsen zaf tersenu , hesir çimanê Hesen ra yêni war. 

Hêsen vunu: 

-Ez waharê domanano,Qêy xatirê xizir ti qarişê mi mebi . 

Hes bra qey xatirê hizir ti mi morî, bonî mira Hes bra ni daristanê madê dendik zafû. 

-Namê to zî Hesû ê mi zî. 

Ti dendik borê to rî beso. 

Irfan KAYA

Bir Sürgün'ün yasamindan kesitler.

Her hayatın hüzünlü bir hikayesi vardır derler ya, ama kimi insanların bir değil onlarca hüzünlü ve yürek burkutan hikayeleri vardır. Bizimkiside öyle işte! her acı bizi olgunlaştırır,  yüreklerimizi adeta çelikleştirir. Mültecilikteki hayat hikayemiz ancak kendine benzer hayatlarda, hikayeler de hayat, teselli  bulur.

Her  kişinin hayata karşı dirençli, dirayetli ve metanetli olmasının yollarından biride avuntu ve tesellileridir. Bu avuntu ve tesellilerin bir hayat boyunca devam ettiğini zamanla görüyor insan.

Nasıl ki hacı hacıyı Mekke’de, hoca hocayı tekke de buluyorsa, nasıl ki yoksul hayatlar birbirlerini köprü altlarında, duvar diplerinde ve uçsuz bucaksız yerlerde buluyorsa, mültecilerde avrupa kolonilerinde birbirlerini kolayca bulabiliyorlar.Hele 2000 li yillarin başinda tanistigim internet araciligiyla yine  gelişen teknoloji harikasi makinayla  neredeyse ilişkilenmedigim insanimiz kalmamiştir. Yine Facebook,Twittir gibi hizlı iletişim sayfaları günümüzde ilişkilenmenin en etkili araclarılarıdan sadece bir kaçıdır..

Özlemimizi, hasretimizi ve elemini çektiigimiz memleketimize, ülkemize dönemediğimiz ve yasaklı olduğumuz içinde o özlem ve hasretimizi ya fotoğraflarla ya da kendimizi kimsesiz limanlara salarak yazilarimizdaki  mısralarla ifade etmeye çalışıyoruz.

Bizim hikayemizde böyle bir hikaye ,ta Bingöl’den başlayıp Almanya’ya uzanan bir mültecilik hikayesidir..

1990 li yillarin başından başlayarak şimdiye kadar yaşananlarla dolu hayat hikayemizin sürgün kisminda onlarca aci keder dolu hüzünlü hikayeler vardir.

1959 yilinda Bingölde dogdum. Ögrenimimin tümünü Bingölde tamamladim. 1979'dan 1998 'e kadar Milli Egitim Bakanliginin taşra bölgelerinde öğretmen olarak calisiyordum. Ta ki Diyarbakır Devlet Güvenlik Mahkemesinde yargılanip ceza aldigim güne kadar, cezam Yargıtay’dan onaylaninca soluğu yurt dişinda aldim.
Peki suçum neydi?

1990 yilinda kardeşim PKK nin dağ kadrosuna katılmıştı. Kardeşim dağa çıktıktan sonra devletin kolluk kuvvetleri ailemize aman vermedi, baskı üstüne baskının yaninda acımasız ve kuralsız davrandilar  ailemize. Bütün bu kuralsızlığın, acımasızlığın ve zulmün tek nedeni de; bir itirafçının alçakça iftiralarıdır.
Ayni itirafçi bir süre sonra duydum ki Diyarbakir zindaninda örgütün en üst sorumluluğuna kadar yükselmiş. Bu duyum benim ikinci infazim oldu.

Bir kişinin suçunun cezasını devlet bütün aileye ödetirmi? demeyin ödetir. Devletin bu acımasız ve kanunsuz yüzünü o zamanlar 65 li yaslarda olan babam ve anneme yapılan baskılarin dışında en acımasızını bize uyguladılar. Bütün bu baskilar bizleri sindirmek yıldırmak ve zayif düşürüp toplumumuza korku salarak teslim almak amaçlıydı. Adeta topluma bunların konumuna düşerseniz sizinde sonunuz böyle olur misali.

Bununlada yetinmediler.1990-95 yillari arasında müteakip defalar gözaltılar (enaz 20 )defa gözaltı olayı yaşadım ,günlerce,haftalarca  soğuk nezarethaneler mekanim olmuştu. Bütün gözaltılardan alnımin akıyla çıkmayı, halkımın yüzüne bakmayı başarabidim. Aile fertlerimin tümü bu sindirme ve yıldırma taktikleri sonucu adeta çelikleştiler. Bu taktiklerde tutmayinca ortadan kaldirmaya yönelik komplolari devreye sokularak sonuç almaya çalıştılar. Gece yarıları kimliği ve sıfatları belirsiz kişilerce yapilan ev baskınlarında gözaltina alınmak istenmemiz,yine 1993 yılı Temmuz ayında Bingölden verilen istihbarat sonucu Elazig-Diyarbakir yol ayrımında beyaz Renault marka bir taksi tarafindan Otobüsten indirilerek alınmak istenmemize kadar, akla hayale gelmeyecek komplo ve pravakasyonların tümünü sagduyulu bir mantıkla boşa çıkarmayı basarmıştık. Geriye bir tek yol kalmıştı, cezalandırılıp cezaevinde tutulmak.


1993 yılında kardeşimle birlikte geceyarısı evime gelen bir pkk gerillası, ayni yılın sonbaharında tekrar şehire inince yakalanmiş. Kardeşimle birlikte vahti zamanında evime geldigini itiraf etmişti. Bu itirafcının yalan ve iftira dolu ifadeleri sürgün hayatımın başlangıcı oldu. İkı hafta boyunca emniyette sorguda tutulduk sonuçta mahkeme savcısı bizi tahliye etmişti. Ama devlet bunu içine sindirememis olacak ki sonrasında geliştirdigi koplolarla kardeşim Orhan'ı yine Bingöllü tanidik bir ailenin çocuguna,emniyetce hazirlanan iftira ve karalamaların altına imza attırılarak tutuklanmasını saglamışlardı. Bu tutuklamada eski Refah partili Bingöl Belediye baskanı Selahattin AYDAR'in rolüde büyüktü. Yeni secildigi Belediye başkanliği koltuğuna oturur oturmaz  bütün Belediye personelini dağıtarak yada teslim alarak icraatlarına  başladi. En çetin ceviz Hesap işlerinde calışan kardeşim Orhan'dı. Onu derdest edemiyeceğini anladiginda ise işi devlete havale ederek kurtulmaya calıştı. Bingöl Emniyet müdürlügüne resmi bir yazıyla Orhan'ı PKK li olarak ihbarda bulunmuştu. Bu ihbar yazısı bir ibret belgesi olarakta halen elimizde mevcuttur.

Sıra bana gelmişti, zaten 1992 de Konya'ya bir Türkmen köyüne bilinçli sürgün edilmiştim.Gittigim köy kasaba gibiydi ,üc mahalleden ibaret ilkel kosullarin en agir biçiminin hüküm sürdügü bir kasabaydı  adeta.Milyonluk nufusa sahip şehirlerde bir ocak bulunurken ,beşbin nufuslu bu kasabada iki Ülkü ocaği bulunmaktaydı. Bir yil sonra inadına geri Bingöl'e dönmüştüm.

Ikinci sürgünüm ise Bingöl emniyeti,Jandarmasi ve Valiliginin ortaklaşa tezgahladığı koplo ile birimiz tutsak edilmiş ,ben  ise Denizli iline sürgün edilmiştim. Orhan cezaevinden tahliye olduktan sonra  mahkemeler Diyarbakir DGM lerde devam ediyordu. Nihai karar 1996'nin Eylülünde verilmiş dosya Yargitaya temyize gönderilmişti. Yargitayin onaylama müessesesi olduğunu biliyorduk.Nitekim öylede oldu .1998'e kadar devam eden Yargitay süreci 27 Şubat 1998 de cezai durumları yerel mahkemenin lehine onaylamıştı.28 Şubat 1998 de mültecilik hayatımızda böylece başlamiş oluyordu.
Ülkemden koparıldığım gün ile babamin ben mülteci iken ülkede vefat etmesi hayatımın en  acı günleri oldu.

Ülkemden koparılmamın vakti gelmisti. Ankarada bana havaalanina kadar eşlik eden Rahmetli babam ile Ismail Hakki MÜTEVELIZADE,yine Ahmet ELCI ve Cemalettin ÜNSAL arkadaşlarımla yaşadığım o duygusal  anları hiç unutamadim. Ben uçaga dogru ilerlerken yolcu salonunun büyük camlarindan gidişimi izleyen babamin agladığını görüyordum.Uçaga bende gözyaşlarımı icime akıtarak gittim.Babam agladığımı görmesin istemedim, bu duruşum ona güc kuvvet verir diye düşünüyordum..
Ayrilik hikayem böyle başlamıştı.

Mültecilik zor bir iş derlerdi inanmazdım.Bu avrupa koşullarindada olsa böyledir.
1 Mart 1998 de Hamburg havaalanına indiğimde amcazadelerim Rüştü ile Mehmet beni karşılamışlardı. Rüştü dezam'in evinde bir ay tek başıma yaşamıştım. Günlük ihtiyaçlarım ben olmadığım zamanlarda onun tarafindan getirilip dolaba konulurdu.Allahı var hiçbirşeyin yokluğunu bana hissetirmedi.Kisa bir süre sonra Orhan'da Almanyaya kacak yollardan girmiş ve Hamburg'da buluşmuştuk.

Almanyaya iltica başvurusu için Köln şehrine geldik. Günlerce Köln'de kaldık bu arada bize defalarca evini açan Bingöllü hemşehrilerimize başta Akif DURAN abimize olmak üzere minettariz. Köln sokaklarini arşınlarken büyük sanatcımız Şıvan Perwer'in"Li bajare kolonê Avrupa" şarkısı hep kulağımda çınlardi, çünkü  şarkıdaki durumu yaşıyorduk.

Aynı hafta içinde Düsseldorf mülteciler dairesine başvurmuştuk. Yine ayrılık vakti gelip catmis ben çok uzaklara Bremen yakınlarındaki Oldenburg şehrindeki kampa verilmiştim. Kampta ertesi gün Bingöllü bircok kisiyle karşılaşmış aylarca birlikte kalmıştık. Kamp yaşamı bana çok agir gelmiş olacak ki hastalanmış cildimde pul pul kizarik ve yaralar oluşmuştu. Çünkü hijyenik bir ortam degildi. Nitekim kampta Arnavut serserilerinin saldirilarinada maruz kalmış,Iki genc arkadaşımız ölümden dönmüşlerdi.


Kampa sık sık yayın ve bagış almaya gelen PKK calışanlarına ilk orada rastlamiştim. Uygulamalar sahiplenme amacli hiç degildi, tamamen siyasi çıkar temelinde bir ilikşkiydi. Zaten mültecisiniz kapmta barınıyor ve parasızsınız. Kamta kalanlar kendi paraları ile etkinliklere götürülür ve harcamalarınızıda kendiniz karşılıyordunuz. Arnavutlarin saldirisinin misillemesini istedik maalesef bizim için hayal kırıkliği oldu. Ama Allah var demogoji, ajitasyon ve laf kalabalığı konusunda PKK nin üstüne tanımam. Muazzam bir biçimde kitleyi istedikleri yere sürükleyebiliyorlar.

Üç ayin sonunda oturum pasaportuma kavuşmuştum. Istedigim yere artik gidebiliyordum Türkiye haric. Bir yılımız gerideki aile fertlerimizi yanimiza almakla geçmişti. Bu arada ülkede görüşemediğimiz dagdaki kardeşimizle telefon vasıtasıyla ilişkilenmiştik. Buda bizim icin bir baska sevincti..

Kardeşim 12 yıl dağda kaldıktan sonra dağdakilerle fikir ayrılığına düştü ve o da mülteciler kervanına katıldi.  Son derece inançlı olan annem Batman cezaevinde, babam ise Muş cezaevinde 4 der ay yatmışlardı. Aynı şekilde Izmir'deki kız kardeşim de dağdaki kardeşimızden ötürü hapis yatmıştı.

Bütün bu gelişmelerden sonra ne devlete ne PKK ye yaranamadik, içimiz buruk ülke hasreti ve özleminin dışında ,Kürt halkının geleceğinin belirsizliğini de buna eklemeden geçmeyeceğim..

Bundan bir yil evvel babam hakkın rahmetine kavuştu ancak ne acı ki, biz yasaklı çocuklar mülteci oldugumuz  için babamizin cenazesine gidemedik..Bu hayat hikayemizin gerçekligi olsa gerek.

Elimden geldiğince size mültecilik hayatimdan bir kesit sunmaya caliştim

Evet ben Avrupa kolonilerinde yaşamaya devam eden bir mülteciyim…!

Kalin saglicakla!                                  

05.09.2012


Irfan Kaya

ZUMA

Yew merdim ponc lac û yew kêynê ê esti. Hal û waxt ê merdim zaf rindo.
Pîyorê qij xwu zewecnab, la belê keynê xo dabî yew merdim feqir.
Îdarê zûmê  binêk sist bi.

Ni wazîyet zaf weşê brayan nêşinû.
Rid feqîrê ra, zumayra zaf hês nikênî. Lac yew roc top bênî babî xwu ra vanî:
-Bawo ni zumay ma tewêr nêbeno, qêy to na wayê ma daya ni merdîm bêgeyret?
Hema nêşkenu idarê xwu bikû-

Ni vatê lacon zaf weşê babî'ya nişin. Babi zumayra hês kenû.
Fikiryayiş babî zê lacan yî nîyû...Zuma zaf xebatoxû ğêyret keno, la belê gurê zomay zaf raşt nêşinû.

Lac zor nûn babî ser,
babi vunû:
-Wayê xora pers bikerîn a qayila yan nê? Şimar'a vacî , ni qeydê şima zaf hol niyû.

Babi qayilû keynê xwû ra pers bikû, fikîr ê bigerû. Babi pa zumay wendê pîyorê qicon xwu dunû .
Lacon xwu ra vunû ez qayila wayê sima biceribnî. Wayê şima yitbar şima yan mîyerdê xwu kena.

Lacûn xwu het, keynê xwu ra vunû:
-Ti cilon xwu piyorin xwu serra vecena bena zit.
 Keyna şina pê miyerdê xwu cillon xwu piyorin xwu serra vêcena.

Babi agêyrenu lacan xwu û vunû:
Vate şima raşt bibinî, wayê şima yitbar şima bikerdinî, cîl xwu pê şima di  vetînî.

Bonin tera wayê şima şi pê miyerdê xwu di vindert xwu kerd zit.
Wayê şima bestê miyerdê xwu ya , namus yê encax miyerdê yê eşkenû bipawu.

Babi agêyren lacan xwu ra vunû:
-Zuma tewêr nêbinin se, wayê şima ekê ro miyerdê xwu ca verda bi.
Şima êra tepîya fek zumay ra veradûn.

Irfan KAYA

MA XALÛN ŞIMAY

Kê Şex Êli Pali dewe Bismil Çilsutun ra amey Palê.
Vatısan gore zewac xo verin dewe Pali Ekrag dı vıraştıbı. Kes derheq nı zevac dı zaf çi nê arda zuwan ser.

Na merselad nı zewac yeno zuwan ser.

Bray Şex Sêid Sex Mehdî efendi badî surgun Hayranbolu ra pey yenu dewe Sivûn Gaz.
Mazrê Gaz Hemekra Fatma honimid zewacê xo yi diyin kenû.
Yew mudê ra pêy şinu Haşbuêr. Dima Çirraxırab, Kelaxsi,Hûn di cuwiyenû.

Cuwiyayis ê Hêmek di na mersela ê serra viyerena.
Ekrag ra Yib Îs Ferhi dewunra "Gendar" dênî aryê pê idare kê xo kerdini.
Yew ruec yenu Hêmek qayilû şêru kê Mist mallê Êhmedi.
Şinû vêr bêr xal Mist, a deka Şex Mehdi kê xal Mist ra vecîyenu teber û şêru kê xwi.
Şex çim ginenu Yîb Îs, la belê Yîb nêşînasnenû onênu yew merdim xerib û, ca a hêl vunû:
-Cê xwi di vinder, ti yewna gom berz î ez to kişeno.
Pê xwi ra dabuncê xo zî uncen û dêst ê bind zî Cunqalê ê romenû Yîb ser.
Yîb zî Şex nêşinasnenu, sêr" Hêr" xo ra Tüerzin xo genu xo dest û yo zî romenû Şex ser.
Şex dest di dabuncê esto, Yib dabuncê vinênû pê ser tepîya gomûn xo erzenû, Sex zî ê dima.
A deqa xal Mist vengê eyn ra veciyenu teber, onênu Şex û Yib tyê ver vindertî.
Dest yin di dabunce û Tüerzin vînenu û vunû:
-Yibo ero ew merdim Şex Mehdi efendiyû.
Yib vengê xal Mist sera Şex ra vunû:
-Ma xalon şimay.
Şex vunû:
-"Şıma xalon may la şıma gera berz î ma sera"

Irfan KAYA

HÊMAL Û MÊHMUR HÛQMAT

1978 di hadisê Maraş ser çend bajaran Kirdandi örfi idarê nîyabi ruê.
Ni örfî idarê semeday piyordayişê çep û raşt nyêbi.

Devletê Tirk Kirdanra tersênî verê devlet waştişê Kirdan girewtiş bî. Ew waxt miyan dêvlet di merdim xirab çend bajaran Tirkiya di hadisê pê pravakatoron dênî kerdiş. Ni pravakasyon komcad Kirdî kizilbaş esti se ê bajarandî viraştinî.
Maraş,Çorum,Sêwas,û Mêleti di Kird qetil kerdibî.

Meqsêtê inon Çimê Kirdan bitersni ,Kirdan fikriyayişê serbesti ra dûr tepişî, herindê örfi idari, idarê devlet tamom bidi asker dest.
Tarix Tirkandi bê asker kes devlet nêşkenû idarê bikêrû,ni fikriyayiş milletê Tirk di amaya zunayiş.
Yitbar sivilon nibênû. Asker'ra nyêbi devlet a hêl şiyêna ra.
Gera tim çimê askêr çuê eyn milletê Tirk ser bo. Ni fikriyayiş ittehatçiyanû.

Her des serrandi yew hadisê vêtinî idarê girewtinî xo dest. Huma zon milletê ma çi ontibî ni askeran destra hema zi ha oncêna.

Di sêranra pê 1980 di Askêran idarê devlet girewtibi xo dest. Zor nabi milletê ma ser ,gera şima dest di çi silêh esto şima biyarî teslimê ma bikerî. Kam tifingê ê zî çinêbinî gera yew tifing biêrinenî û teslimê huqmat bikerdinî.

Pa nêya sobina zorî zi nabî milletê ma ser. Zuvanî Tirkira qisêkerdiş kerdibi mecburi..
Jenarasyon Kırdanû pêyin kes zuvan dayikê xo nêzûno û nêskenî qisê bikerî.
Armanc na politika insanan êsle xora dûr kerdişû. Na politikayê asimilasyona eyro qismêk tepişta.
Şarî ma zafi êslê xora dûr vistî kerdî zêy xo.

Ew waxt piyorê bajarandi koltiqe valiyan di yew askêr roniştinî. Ni valiyan kilaw kerdibi yêsax. Sarê kam ser di kilaw bivinênî, şinî sarê ê ser'ra girewtinî û top kerdin berdinî ê valî het.

Pa nêya pê zora marş dêni wendiş. Marş biwendinî kam cê xo di nivindênî, polêsan û askêran ê merdiman tepiştinî berdini girewtinî bin çim û pêni kotinî û kiştinî.

Yew ruec Êlî Hêmal( Sivon ) û Wûs Mehmedon Kelaqsera kêye ra vêciyênî şinî Çarşû. Ruec dişemê û. Rasênî verî mekteb (Atatürk Ilkokulu) Marşê Tirkan talabê mektêb hê wunênî. Tomafilê Polêson zi verê mekteb di vindertêya. Marş devom kêna Êlî û Wûs goş pa niqueni sera cêr Qarakol (Yenisehir) heta şinî. Polîsê Tirkan êyn vinênî. Marş qediyena, Polis quenî hêmal û Wûs dima verî qarekol di rasênî eyn.

Wûs Postêxanedî mehmur bi Polîs êyn ra pelî nifis wazenû. Her di hemê nifis xo mocinên polêsan. Polîs her di hemîn zi erzênî lapatûn vera. Talehê hêmal esto hêmal û. Wûs qet taleh ê cinû. Hêmal vatinî mi yew lapat werdinî Wûs di lapat werdinî. Poleson Wûs ra vatibi "Ulan hele bu Hamaldir ya sen, birde devlet memuru olacaksin, milli marşini nasil bilmezsin?"Ma hûrd hemê zî vistibî ard pay şibî ma ser.

A şêw ma hêdisê eşnawitibi ma şibî qê eyn'a. Ma çi bivin, her di hemin zi rî eyn masa bi,miyan cilon di kotinî. Sebêb gurî ma fekê eyn ra goştari kerdibi. A şêw ma zaf binê têsir hadisî di mendibî.

Homa heq milletê ma na devletra bigerû. Pê zora ma kerdi bindest û çi zordestiyê êyn esta se ma serdî çarnênî.

Bimanin weşid

Irfan KAYA

DINYA FANİYA

Dinya faniya fanî
Îcad bîya qe însanî,
lakin ti rind bizon ti monen însonî.
inson vûn kê êmir derg
çiqas bun penî merga.
ki miren şûnî her.
Ço nişkên mergir bigêr gerrê.
Dinya fanîya venga
zalim vun qe aryo denga.
Halbuki pêni qebra tenga.

Qebra tarî qebra ina,
ki şûnena xo ver bena
lakin tûrlî tûrlî azab kena.
Azabî qebr giruno
Be minnet bê amûno,
ebedi bin soluno
pênî kê bên poşmuno
Poşmanê faydê nêduno.

Ey yarû ehbabû bira,
de şuê comiyo hûcra,
nasîhatun bigî xura.
Bigi rocê fêk xo best
ahir ti bên serbest.
Bigî rocê û biki nimac
ti şuê hêc bid zikat,
a waxt tor bênî yew abikat.

Nefsê vûnû êna nîya,
sê mallê û feqi nîya,
dinya torî ebedîya.
Vûn ti viraz textû taj,
va tê roş kêynê û lac,
herkes wa tor bibû mehtac.

Allah vun sê nefs tuê nîya
Qebr zaf tarî zaf teng û zaf horiya
dinya herkesîr fanîya.
Nimac tuê nimac nêkerd yo fod
şî lewe koşkê xod kot,
henê îna ruecê melkêmot,
Van to gurê koşker kot
pe adira ruh yê girot
cesed yê şî qebrid kot.

Wa ey feqi ,amentu ser mekir nekir,
Va ey êhmaq ,
qe to xwir nêtepişt yew abikat.
Azab tuê qebrid ben qatû qat
Nimac sibê to kerd xo vîr,
cehnêmid ti başwezir
zêy Xinzir to xû zencîr.

Simar yadigar bî

Na siir Youtube ra fekê yew Ihtiyar'a mi nista.

Irfan KAYA

DERDÊ MÎRÛN

Derdê Mîrûn Began Cabaxçur ra cênê Şex Êlî beg'a.

1925 di pa lacan ê ya zafî merdimê ê destê huqmatra yên kiştiş. Hêdisî dima mahkême Istiklal derheq hirî lacon ê di qirar xeneqnayiş dûna. Lacê ê Faîk, Seîd û Ibrahim î. Hêkim mehkema verê qirar xeneqnayiş di Derdê Mîrun ra pers kenû û vûnû :
-Ti kam lacê xo wazena se ma ê nêxeneqnenî, labelê ti gera mîyan lacon xwî di yew bivicinî, mehkêma ni heq dûna to, tı vûna se?

-Derdê Mirun bêqîrara, labelê hirî heme lacon xo ra zî zaf hês kena. Lacê êyo qij Ibrahim, hema şeş aşm verî zewecîya bi. La belê Hêkim ûnîyenû Derdê Mîrun hemê lacon xora zî hês kena û derheqe lacon xo di qayîl niya yew qirar bigerû. Ni waziyet weşê hêkima nişin û hers ra qayilo zerê Derd biweşînû, derheqe hirî heme lacon yê di zî qirar xeneqnayiş dûnû.

Rojê infaz, hê verî lacê êyo qij ibrahim, verê çiman ê di xeneqnênî. dima zî lacanê ê binan zî çiman ê ver di xeneqnênî. Bê lacanê êy sobina merdiman ê zî xeneqnênî.

Waxtê infaz di, Derdê Mirun pê çimanê xo xeneqnayişê lacan û merdimanê xo pîyorin vênena, la belê verê dişmen di hêsiron xo nê rışnêna. A hesron xo rişnêna zerê xo..
Pê deston xo ya milê lacan xwe ra la gena. Cinazon xo gena çend peray ê estî se xerc kena û pê deston xo ya lacanê xo finêna qebr û dima ageyrena dewê xo.

Ni hêdisê piyorê Cebaxçor pê hêsîyenû. Şinî qê Derdê Mirana. Zafî Cebaxçuricî Derdê Miran ra lomê xo kênî. "Qey lacon xo dima nêbermaya"
Derdê Mîrun pê hêsîyena, kam yên û qe ê ya agêyrena yin ra vûna :
-Şeref û hêsiyêt kam esto se, verê dişmên xo di gera decî xo teber nêdi û dişmen ma gêra pê şeyn nyêbû.

Derheqê Derdê Mirûn dî ez qayilbîya zaf çî binusî,la belê zunayê mî derheqe ê di zaf çinêbi.

Irfan KAYA

Çiller monêna yew Zebeş

Inci Baba(Mehmed Nabi INCILER) miyan maifa di ameni şinasnayiş.
Inci baba 1993 di pêy dest mafia ra amebi kiştiş.
1993 di Tansu ÇILLER newe bibi serbazê Tirkiya.
Tansu ÇILLER siyaset Tirkiya di hema newe bi. Zaf nomênî şinasnayiş.
Cuwiyayişê ê zede Amerka di viyertibi.

Yew merdim Inci baba ra pers kenu û vûnû:
-Ti vanê na cênek sênîna, eşkena welat idare bikero?
-Inci baba vano:
Derheq na cenek di zunayê mi zaf çînû.
'Na cênek monena yew zebeş, Qavun bini ma qinê ya buêy kerdini ma zoneni senina'

Homa rehmê xo pê bikero vatê ê rast veciyabi. Sifto vêr omidê milletê Tirkiya tera estibi.
Dima vatê rehmeta Şeyh Melik FIRAT gorê "dela gur" zêy vatê şeyh Melik veciyabi.
1994 ra pêy Welate ma di pêy destê êya adir varênî. Çehar hezar dew ma veşinaybî û kerdîbi veng.
Waxt huqmatê ê di zaf insan ma pêy êmre yê amebi kiştiş.
Çi gurê xirabî yenû şima vir waxtê ê di ame kerdiş.
Homa heqe milletê ma têra ra bigerû.

Irfan Kaya

YEW ÇAY BIDIN Ê MERDIM ZÎ

Rêhmeta Saîd Elçî, dewê Çolig Zeyneb  ra bi .Quekê ê  êşirê Az ra wo.
Derheqê cuwiyayişê ey di zaf kesan nişte niştî.
Zaf hocê nêkeno ez cuwiyayişê ê biyarî zuvan ser.
Mi waştig ez yew anekdot derheqê ê di bidî şima zunayiş.

Sêid 1950 ra pê miyan xelasiye-azadiyê kirdandi cê xwî girot bi.
Ew waxt ra pê cuwiyayişê ê dı yew rehatê çınêybî
Sêid 1950 di semeday xebata şibi Istanbol.  Badê na xebatê Istanbol  muhasebecîyey kerd û heta şehîd kewtiş yi ni mesleg di şuğulyabi.

Sêid çi falîyeto ke kurdan eleqeder kerdêni tede cayî xo girotên.

Huqmat 1959  di yew operasyona pîl viraştibi. Sêid pa 50 embazan xo ya amebi tepiştiş. Nizdê yew ser hepsê zindanê Istanbolid mendibî.
A operasyondi çiqas zonayê û vijnayê kirdan estibî piyor amebî tepiştiş. Ba di heps û zindan Sêid şibi Kütahya sûrgun.

Sêid rê rê omênî Çolîg kê brayê û merdimanê xo ziyaret kerdinî. Waxtag bomênî Çolîg huqmat Çolîg tim yew merdim vistinî ê dima takîbê ê kerdinî. Kam yenû ê het kam di qisê kerdinî ê merdim xeber dênî huqmat.
Waxtê Sêid di Çolîgid zaf merdim êsayê miyan xelasiyê Kirdan di cê xo girotibi. Bad kiştiş Sêid ra pêy ê insanan xo xelasiyê kirdanra dûr tepiştibi. Qij'i ê merdiman zafin eyro hetê huqmat dê ,vera xelasiyê kirdan di cê xo girotû.

Sêid yew ruec yenû Çolîg Qehwexanedi şarî Çolîg  dormaley êy dı top bêni. Merdımê huqmat zî teber dı goş dunû êyn ser.
La belê Sêid zunû ew merdımê huqmato.
Sêid xob xo fikriyenû :
Ez se bikerî ê merdimi huqmat ucara bifetilnî.
Sêid mezgê xo di yew plon virazen.
Sêid vindenû xebatox çay vila qu. Plonê xo bidi kerdiş.
Xebatoxe Qehwexonê çay insonra kenû vila. Sêid xebatoxra vunû:
Yew çay bidi ê merdim mi nê teber, la ti tera peran nigênî.

Xebatox çay'ê  e merdim benu verê ê di nonû ruê. Merdim çay'ê xo şimenu. Cemaat Sêid zî waxt yêrî û hin bênî vila. Merdim Sêid zî warzenu pay û heq'e çay'e xo bidu  xebatox vunû:
-"Heq çay'ê to Sêid  beg da wa"
Merdim huqmat şarmizar benû. Zunû Sêid ê şinasnenu. Verê qehwexonêra benû vîn.

Bımanin weşidi.

Irfan KAYA

A ESQOTEKA ŞIMA QEBRAXÎ

Xel Meh Hun dewe Çolig Çiris ra bi. 

Mehlê Musyon di ma cirun yewbinan bi.

Teraqe xal Xel zaf weşıbî. 

Ê waxt insan binî meyman yewbînan û çi eyn ser'ra viyertibi ardînî zuvan ser.

Xel Meh Xun 1972 di dinyê xo bedelnay.Ew waxt nizde heştay(80) ser're bi. 

Xel Meh Xun zaf zonayê û miyan qom xwi di merdimû êsayê bi. 

Xel Meh Xun civantiyê xwî di vatin ma şinî Diyarbekir di baxçê Hewsel di xebityenî. Ew waxt ma Diyarbekir di yew bon kira kerdibi, ruec ma baxcund xebityenî şew ma omênî kê xwî. 

Karê ma êrdê baxçan kenayiş û raharê aw viraştiş bi. 

Xal Xelil vatinî; 
yew ruec ma karê xwî kerdibi ma ageyreni kêye . Ma tim yew rahar'ra şini kêye. 

Embazan ma a ruec wa, ma êyr sobîna rahar'ra şini kêye. 

A rahar zî verê kerxonira viyertinî. 

Hêşa şıma ! mı nêzonenî û xeberê mı zî tewera çınêbi. 

Ma omebî vêri kerxonî, yew cênekê kerxonî reka werdibi ,qalî bê edep fekê ê ra veciyenî. 

Mêr û Huyê hê ma kiftidê ma rahar ra şinî, cênek çım vist ma hetê ma wa omê û qalî pis û bê edeb çı ame ê fek mara day. 

Ez  embazan'ra zaf hêrs biya . 

Ma şî kêye, mi embazanra wa: 

-Şima zonênî a rahar ser di kerxonê esto, şima qey ma a rahar ra berdî? 

-Kesî sot nêkerd. 

Çi amê mi fêk mi eyn ra va ,mi embaz piyor bêarz kerd.

-"Na yena zunayiş şima cara kerxonecibî hayê mi tewera çinêbî"

Sûcê a cênek çinêbi. 

Kam a cênek vistibî o hal, sûcê eyno. 

Hêşê şima ! mi wa şima qebrax nêbinî se a cênek şimara ê qalî pis nidênî. 

A esqutek eyr ma piyor heteknê. 

Şımad hêya û şarmê esto se, şıma na qebraxi tereknênî. 

Bimonîn weşîd 

Irfan KAYA

YEW MERDIM Û ERCIYAYÊ MEHMUD YÜKSEL

Mehmud efendi 1924 Karêr di amê û dinya. 
Waxt herb 2. cîhan di mamoste bi. Ew wahtra nat hêttan 1975 zafî însan ma binê destî ê ra vîyert bîy wendox u niştox. 
Mehmud efendi zaf yarun bi,pa nêya teraqê ê zî zaf weş bî. 
Mehmud Efendi wariştiş û roniştiş xwi di zî yew merdim û mehqul hem zî zunayê yew pîlê ma bi. 
Şarî ma cirî zaf hürmet kerdinî. 

Çend anekdot Mahmud efendi ser mi eşnavit bi ,mi waşt ez biyarî zuvan ser. 
Pa nêya ni merdim ercîyayê zî biyarî Çoligicon vîr. 

Mehmud efendî ponc lacê ê estibî. Lacê ê piyor wendıbi. 
Kemal,Êdnan û Dogan mamoste bî.Cemal û lacê ê bîn çi kar kerdinî mi vîr nînû. 

1980 ra pê kêye yi şîyabi ra. Çahar lacê yi omebî tepîştiş hêpisxanê Tirkan di bindest bî. 
Tornê yî , lacê Kemal; babî yi bindestib, Mehmud efendi tornê xwi ra vunû: 
-Qey ti xwîr nivûnên?

Ti biwun, ez qayîla tuê bidî wendiş,pîyorê masrafûn tue zî ez duna? 
Tornê yî vunû: 
-Bawqal ; ez qayîl nîya biwunî. Babi min û Apan mi pîyorin wendibî, bon ci ekê hê ça dê? 
Mehmud efendî heq dunû tornê xwi û fek'ê xwi tera veradunu. 

Ahmed Dirihî çend bomênî Çolig şînî kê ni qede merdiman eyn pers kerdinî. 
Êhmed vatini; yew ruec ez honc şîya kê Mehmud efendi ma pîya vecyêbî çarşûyê Çolig, ma pîya rahar Darê Hênî serd di gêyrênî, ma amê vêr Gazino yê subayan, merdimê Mehmud efendi rehmetli Hikmet hoca ho cer'ra yenû. 
Hikmet hoca Kemalist bi. 
Ni semedra Mehmud efendî yarûn la, vunû: 
-Êhmed xwi bidi kişt, bon cer'ra lacê Atatürk ho yenû. 
Êhmed vatinî ez zaf qalê xal Mehmud sera hûyeya. Çerrê mi vîra nêşina. 
Sebeb zî qayîl nîy'î Hikmet di a hêl qisê bikîrî. 

Mehmud efendî her ruec mêhkem omênî Qahwê rehmeta Îslêh di roniştinî. Çı havadis bibinî eşnawitinî ser mûşere kerdinî. 
Embaz ê zî piyor merdim êsayê û zunayê bî. Gorê yew di sehat yo û embazan xwi teraqnênî. 

1987 di Erbakan omebî Çolig honc seçim estibi. Erbakan Çoligicunra semedê partiyê xwi ya rey waştibî. 
Çoligicunra vatibi şima rey dun mi se, dest'un xwi hava'nîn çi sund mi wend şima zî vengê xwi berz bikin û sund biwunîn. Şıma gera soz bidî mi. 
Mehmud efendî zî şibi goştarîyê Erbakan kerdibî. 
A  ruec kam şibi kombîyayîş Erbakan, 
sund wendibî. 

Mehmud efendi badî kombiyayîş omebi qahwê Îsleh. 
Wa: Ero Çoligicin şima di ; Erbakan omê na dayê şîma qin , şima sund day û rey xwi honc giroto şi. 
Homa rexmê xwi pê bikerû ma a ruc huyayîşra paşt ser heme qeldiya bî. Mehmud efendî zî ni qeydê yew merdim û ercîyayê bi. 
Mehmud efendî par 28 Îlon di dinyê xo bedelnay, homa rehmê xwi pê bikû. 
Îrfan KAYA

MEZÊL PÎRÎK NAZ

WEYYY ÊYNÎ ANASÎ GUZEL(Hêci Temir Belzeric)

Heci Temir ,dewê Sêkarun Belzer ra bi. 1980 ra pê zaf omebı şınasnayış. 

Hêcî Temir kam wali tayin binî Çolig yo qeyde xwe rasnêni ê het. Tirkiyê yi zaf çınêbî, zaf rê qalî qeldapêy fekê ê ra veciyênî. Mehmur pil yî şınasnênî, zonênî Tirkiyê yê zaf xurt niya, çı biwatinî gos dênî yi û pê qer xo ardîn. 
1980 Çolig di yew wali(Ismet Metin) estibi. Wali yew kemalist û pîl, dışmên Bizûn û Klawon bi. 

Walî nêverdênî kes Bizon wêyikû. Dewun Çolig di hemin Biz xwe rotibi têna Mangê kerdin wêyî. 
A dıyın zî kam dewic bomênî Çolig klawê ê bibini Polês şîni klawê eyn sarê yîn ra gırewtin û dênî aryı. Nı waziyet zaf weşê Çoligicun nışinî, waxt örfi idarî bi nı semedra tewe Çoligic'un destra nomênî. Hecî Temîr zî dostê ê kemalist bi. 
Wali yew ruec vunû: 
-Hêcî sen kaç yaşındasin? 
Hêci vunû ez nızono ez cend serrê ya. 
Walî vunû: 
-Ez zuno tı çend serrê. 
Hêcî vunû: 
-Wali beg ez çend serrê ya? 
Wali vunû Hêcî ez yew pers tora persena tı raşt vaci se ez serran to tora vuno. 
Hêcî vunû kerem bık walî beg. 
Wali vunû: 
-Haci sen Şex Said isyani çıktiginda kaç yaşındaydın? 
-Hêcî vunû: 
-Walî beg ben o zamanlar daha yeni yeni kızlarin arkasından geziyordın. 
Walî vunû: 
-Hêcî bir insan 15 yasinda ergenlik cagina gelir. 1925 yilinda sen onbes yasindaydin simdi yil 1982 dir. 1925 ten 15 yil geriye gidersek sen 1910 doğumlusun. Demek ki sen şimdi 72 yaşındasın. 
Walî qayilo hêcî ra derheqe kiyyam Şex Said ra xeberan bigerû. Serran Hêcî keno mêhnê. 

Vatışan gorê Hêcî çı havadis Çolig bıbinî rasnênî wali. Wali zî hem goş dênî xeberan yî hem zî pê qer xo ardinî. 
Yew mudê ra pê wali tayin benû Anqere , herinê ê zî sobina (Kurtulus Sismantürk) bıbı wali Colig. 
Hêcî Temir qayilo şêrû wali newî het û dostê wali bo. 
Rocêk dûn ra şınû maqamê wali. Sekretrê wali yi nêhesiyena, yo dun bêr û şınû wali het. 
Wali unêno ihtiyar û êrdiş spê yew merdim kotu zere, wali hema yıra pers nıkerd,tı kom çı kesi, 
Hêcî temir qalê xo vunû: 
"Weeey Ismet gêtmiş Kismet gelmiş" 
Na qalê hêci weşê waliya nêşina. Wali zunu nı merdim dostê ê kemalisto. 
Wali cirgenû yi ser vunu: 
-Bak ihtiyar burasi valinin makamidir. Ismetlerin degil." Haydi şimdi dışari" ri Hêcî nêdun.Hêcî pê goşê xo kenen û kuenu teber. 
Şarî Çolig Kurtuluş Şişmantürk ra hes kerdinî. Wali xo miletra hêsebinênî. Tim miyan şarî Çolig dı gêrenî, deston xwe pêra gırêdêni û tüzbê yı zi tım destê yıd bi .Şini qaxwexonê dı miyan millet dı sê Çoligic'un nıştinî rue û şarî ma dı teraqnênî 
. 
Ew waxt Anavatan Partisi(ANAP) iktidar bî. Wali vatê serbazê partiyê ANAP nêkerdinî. Rehmeta Hêci Hekkî ARTUKASLAN vekili Colig û qismêk insanan wali ra hês nêkerdinî. Şiy gerrê wali huqmat dı kerdibi, dıma huqmat wali Çoligra gırotibi merkez. 
Wali miyan yew ser dı dınyê xo bedelnay. Vatışan gorê huqmat wali Çoligra gırewtıbi, yo zaf qehriyabı pê a qehr ra merdıbı. 
Wali Hêcî fetelnabı, ew semedra Hêci ê ra hês nêkerdinî. 
Dıma yewna wali tayin bıbı Çolig (Ahmet Özer) Hêcî honc yew qeyde xo rasnabı ê û bıbı dostê wali. 
Yew ruec wali û newe şınû Germaw, huqmat Germaw dı bonî newe viraştıbı. Wali semeday akerdış ê bonon şıbi Germaw. Hêcî zi şınû kombiyayışê akerdışi. 
Cêne wali zaf rindibi. Lacê vali zî Anqere di tehsilê xo kerdini. Bibi Emnan omebi babi û dadiyê xo het. Hêcî dostê valiyû la, gera nizdê wali di ronışu. Yew qeydê kıştê wali dı ca dunû xwe. Çım yî gınêno lacê walî. 
Heci vunu: 
-Wali beg bu oğlan kimdir? 
Wali vunu : 
-Hêcî oğlan benim oglumdur. 
Hêci vunû: 
"Weyyy wali beg inon bene êyni anasi güzel" 
Yena famkerdış Hêci waştıbı vaco sê daykê xo rindu. 
Walı vunu: Evet Hêci êyni anasi güzel! 
Homa rehmê xwe pê bikû, 
Hêcî Temir zi walî û mehmurun pilon ra hês kerdinî, tekilyatiyê xo eyn dı vırastînî. 

Irfan KAYA

LAWIKÊ ÇOLÎG

Emşi vera şeme wo,
siba û bir paşeme wo,
çice kênon peme wo ,
tumê xortu tede wo.

Kêynê kê Fadi kirdi,
Bêmrad kê Fadi kirdi,
Qullê sarê yin girdî
Qalin eyn perê hûrdi.

El hinduno êl hindu,
Êl hindun meymun cindun,
Êl wen goştê homurdun,
Ah derd keynon o veywun.

Ma serê holi rito,
keynon ser bonî rito,
Ma yinra çim şikito,
yin mara riê nimito.

Ca çinû hûr lew pano,
Wa vindir helê şûno.

Awa sur awa surmê,
Gidi gidi lawko cenderme,
Cillê jendirmî xweşe,
Rawi ser kofi xweşe.

Awa hatu awa çû,
suwar hatu peya çû,
çawê mi çawê reşe,
Akil ser'da perra çû.

HOMA TI GÛN MI BIGÊRÎ EZ ŞÊRÎ CENNET

Dewûn Guewderî de yew şex  benû meymanê yew dewicî.
Dewic  îdarêy ra zaf sist û  aqil ra zî binê  kêm û.
Şex kemûnê dewicî zono, honcî benû meymanê ê feqîrî.

Nîyetê şexî a şewi terqnayîş û.
A şewi yewbînan ra persûn  persênî û pîya huyênî.

Nameyê dewicî Êlî yû.
Êlî Şex ra vûnû:
Şêxo qey ti nişî kê sobîna  merdiman û ti amêy kê mi?

Ti zun ez feqîr a, tewê çîn  ez êmş pocî û  ti bûerî ,ti bişînî sobîna kêye emş cê yew dîk tue wêrdîn û cê yew lingzî dîk zî barê mi kotînî.

Êncax êmş ez "gîyê tûe  ti gîyê mi bûer!
A şewi çina yenû Êlî fêk a, şexî 'ra vûnû.
Êlî çi vano se şex huyêno.
Şex vûnû:
Êlo ez zûn ti feqir î ,meqsêd mi ,ma êmş biteraqnî.

Yew dîkê Êlî têna esto, a şewi dîkî zî semedê şexî sere birnenû.
Cênyê Êlî dîkî pocena, berxul zî kena ver.
Şûmî bena şexî ver di nona rue.
Şex n"un xo wenû, şex û Êlî a şewî teraqnênî.

Êli vûnû:
Şêxo çend pers mi estî ,Humay kên ti mira raşt vaj?
Şex vunu :
Ez sond vûnêna Êlo ez raştê xo vûno.

Êlî vûnû;
Şêxo vûnî; merdim bimir û şêrû cennet hewtay hêb cênî dûnî ê merdimî,  dê mira vaj,  na raşta yan zûra?
Şêx vûnû:
Raşta wa Êlo.
Êlî vûnû:
Şêho mi mexapîn! ez nêşkêno hêq na cênî xora biyerî, sênî ez eşkena hêq hewtay hêb cênî ra biyerî?
Şêyx onyenû pêy bêr di yew tûerzîn esto,vûnû:
Êlo bon, ê dimê tûerzin ti wênenî?
-Êl vunû ê Şexo ez wîneno.
Şex vûnû:
Huma sitarê kê  kênû hendayê ê dimê tûerzînî, merdim hêq hewtay cênî ra zî eşkenû biyêrû.

Vateyê Şexî weşê Êlî  şinû, Êlî veng xo kên berz û vendenû.
"Huma!Qê ti gun mi nigên ez xwî rî şêrî cennet"
Zafî merdim estî zunayê xo feqirû ser di şugulnenî û  eyn  di  kay (weyin) kênî. Ni zaf cî ko hol nîyû.

Irfan KAYA

"FARQÎN'Lİ ŞÊX FAXRİ BUKARKÎ'NİN YAŞAM ÖYKÜSÜ"

FARQÎN'Lİ ŞÊX FAXRİ BUKARKÎ'NİN YAŞAM ÖYKÜSÜ

Şêx Faxrî Bukarkî

(1899 Qamîşlo/Diyarbekir- 1933 Geliyê Godernê/Diyarbekir)

(ARAŞTIRMA VE İNCELEME)

ŞÊX SAÎD HAREKETİNDEN BİR PORTRE

"FARQÎN'Lİ ŞÊX FAXRİ BUKARKÎ'NİN YAŞAM ÖYKÜSÜ"

- Kürd halkı tarihi boyunca kültürünü sözle icra etmiş, söze ve sese yaslamış sırtını. Uzaklara seslerini sarıp tarihin kararmış sayfalarına, öylece göndermiş...
-Tarihlerini yazılı aktarma olanağı bulamamışlar. Bundan dolayı kültürünü sonraki kuşaklara aktarmak işini de sözler ve anlatıcılar "dengbejler" üstlenmiş.
Araştırmamız boyunca fark ettik ki, yazılı kültürler arasında bir korku var. İki yüz yıl önce Bağdat Valisi’nin, yazı ve edebiyatla haşır neşir olan Kürtleri yakalama emri çıkardığı ve ele geçirilenlerin derisini yüzdürüp özel çerçevelere gerdirdiği biliniyor. (Mehmet Uzun / Kürd romancı)


- Şex Faxri'nin öyküsünü okuduğunuzda anavatanı Kurdistan'ın özgürlüğü için vermiş olduğu mücadelenin ayrıntılarında
* 1925 hareketi başladığında aktif yer alma,
* Bin xete sürgüne gidiş,
* Xoybunun kurulması, Xoybun falaiyetlerini ülkeye taşıması,
* Karargah kurması, silahlı mücadele verilmesi ve şehadetinin tüm ayrıntıları yaşamının özetidir.
- Ayrıca, Şex Faxri Bukarki sürgünde iken mücadeleci kişiliği, öngörüsü, mertlik ve yiğitliğinden etkilenen gayri-müslim bir kız olan Maria'nın ona aşık olması yaşam öyküsünün renkli bir sahnesidir.

- Şex Faxri Bukarki, Kurdistan mücadelesi ile aşkı arasında yüreğini ve aklını dinlemesini bilen biriydi.

- Şex Faxri'nin Maria ile olan aşk hikayesinde ülkenin özgürlüğüyle bir araya gelmeyen fotoğrafını göreceksiniz.

- Efsane kürd direniçcisi Şex Fahri Bukarki üzerine yakın döneme kadar kürd tarihçi ve araştırmacılar fazla birşey yazmadılar.
- Ama kürd dengbejlerimiz Şex Faxri üzerine bugüne kadar beş klam bestelemişlerdir. Başta Kanireş/Baxçe köyünden Sıddıqe Boze "Bave Behçet" ve "Xelya Heci" stranlarında efsane direnişçi Şex Faxri Bukarki için çok ayrıntılı, aşk ve yaşamı dışında tarihi, sosyal ve coğrafi bilgiler aktarmaktadır.
- Sıdıqe Boze, stranlarında Kürdistan mücadelesinin efsane kahramanlarını çok güzel dile getirmiştir. Kürd aydın araştırmacılarının mutfağına stranlarda yer alan tarihi bilgilerle zenginlik sunmaktadır.
- Dengbejler klamlarıyla tarihe tanıklık ederler ve o tarihi anları günümüze kadar taşımayı becerebilmişlerdir.

- Bu araştırma ve incelemelerin sonucunda birçok bilinmiyen bilgiye ulaştım. Bu bilgilerin kürd arşivini daha da zenginleştireceğine inanarak Şex Faxri Bukarki'yi anlatamaya çalışacağım.

*****

- Şex Said hareketinin efsane direnişçisi Şex Faxri 1925'te hareket bastırıldıktan sonra bir grup değil, yaklaşık 400-500 kişilik bir silahlı güçle (suvari alayı) Qararagah oluşturararak mücadelesini devam ettirir.
- Şex Faxri'ye bağlı bu silahli güç hem askeri hem de siyasi bir güç olarak 5 yıl Türk ordusuna karşı savaşmıştır.

- Şex Faxri bu gücün oluşturulması fikrini "binê-xet" de katıldığı XOYBUN cemiyetinin kararları doğrultusunda oluşturur.

- Şex Said Hareketi'nin ayak izlerini takip ederek Çolig, Bongılan, Palu, Dareheni, Piran, Kanireş, Lice'den başlayıp Farqin (Silvan) ve Hazro coğrafyasına kadar uzanan araştırma ve inceleme çalışmalarımla döneme dair bilgileri genişletmeye çalışıyorum.
- Şeyh Said Hareketi'nin Farqin-Hazro-Pasur cephesine ve bu cephenin mücadele kahramanlarına bugüne kadar pek az değinilmiştir. Oysaki bu cepheden efsane direnişçiler çıkmış, önemli tarihi ve askeri olaylar yaşanmıştır.
- Bu cephenin önemli komutanlarından ve efsane direnişçisi Şex Faxri Bukarki'nin yaşam öyküsünde tüm yaşananları göreceksiniz.

- Bu cephenin asıl lideri Şex Faxri'nin amcası Şex Semseddin Bukarki'dir. Şex Semseddin, Diyarbekir istiklal mahkemesinde idam edilerek şehadete ulaşan 47 kişilik gurubun içindedir.
- Şex Faxri Bukarki'nin, Şex Şemseddin Efendi dışında, diğer amcası Şex Nureddin de Xarpet istiklal mahkemesinde idam edilerek şehadete ulaşır. Şex Nureddin, 1937 yılında Şex Said'in kardeşi Şex Abdurrahim Efendi ile beraber şehadete ulaşan Şex Misbah'ın babasıdır.
- Şex Faxri iki amcasının şehadeti ve türk devletinin ailesi üzerinde uyguladığı sürekli baskı ve katliam yüzünden yönünü binê xete verır

ŞEX FAXRİ BUKARKÎ'Yİ YAZMAMIN ÖYKÜSÜ
.
* Şex Faxri Bukarki'yi yazmam fikrine değinmek istiyorum. Peçarlı Mella Amedi le defalarca
yaptığım görüşmelerde bana Şex Faxri efsane bir direnişçidir mutlaka yazılmalıdır demişti. Bu konuda ailesi ile iletişime geçmemi önerdi. Ayrıca babası Peçarlı Hasan Fehmi Akgül'ün de Şex Faxri'nin katibi olduğunu söyledi. Bu konuda bana babası ve Şex Faxri hakkında bugüne kadar yazılmayan ve bilinmiyen bilgileride aktardı.
* Şex Faxri üzerine ikinci bilgi kaynağım hemşehrim Kanireş'in Baxçe köyünden dengbej Sıddıq Boze'nin "bave Behçet" ve "Xelya Heci" stranlarıdır. Bu strandaki Behçet Şex Faxri'nin oğludur. Stran dinlendiğinde Şex Faxri ailesi, mücadele arkadaşları, şehid olduğu yer ile beraber şehid düşen arkadaşları başta olmak üzere önemli sosyal, coğrafi, tarihi, siyasi bilgiler aktarmaktadır. Bu stran haricinde kürd araştırmacı Xurşid Mirzengi'nin yaptığı araştırmalarda Şex Faxri üzerine ayrıca üç stranın daha olduğunu tesbit etmiştir. Bu stranları söyleyen dengbejleri yazımın uzaması nedeniyle yazmayacağım.
* Şex Faxri üzerine Türk kaynaklarında özellikle "Biçar tenkil harekatı" (1927) üzerine Genel Kurmay harp tarihinde isminden bahs edilmektedir. Bu hareketin üç aşamalı bir safhada yürütüldüğü, hareketin ilk safhası Murtezan, Botiyan, Mıstan coğrafyasından, ikinci safhası Valer, Seyfan, Murad havzası denilen coğrafyadan, üçüncü safhası da Pasur, Hazro ve Farqin coğrafyasında yer alan Geliye-Goderiyan mıntıkasında direniş gösteren Şex Faxri'ye bağlı silahlı güçlerden bahs eder.
* Değerli dostum ve hemşehrim Hüseyin Turhallı'ya dedim ki Şex Faxri üzerine bir araştırma ve inceleme çalışmam vardır. Bana söylediği ilk söz "çok yiğit, değerli ve efsane bir direnişçiyi seçmişsin, 1925 hareketinin en güçlü ve organize gurubu, en çok direnen ve diyebilirim ki hareketin örgütsel anlamda en son şehid edilen gurubu olarak Şex Faxri'yi gösterebiliriz."
- Hüseyin Turhallı devamla, yakın dönemde Şex Faxri'nin şehid olduğu Geliye- Goderiyan mıntıkasında şehid düşen PKK'li bir direnişçi olan "Çingene Rizgar" üzerine bir makale yazdığını söyledi. Ve Şex Faxri'den bu makalesinde övgüyle bahs eder.

Hüseyin Turhallı'nın bu makalesindeki alıntıyı aşağıya aktarıyorum:

"Sanki gözleri "Cingene Rızgar" o mağaralarda can veren son isyancı Şêx Faxri’nin izlerini arıyordu. Başını önüne eğdi. Sustu. Arkadaşlar niye sana Çingene Rızgar diyor? dedim. Gülerek bana baktı. “Karaçiyim, Çingeneyim de ondan” dedi.

Bir zaman sonra Serxwebun isminde birlik komutanına Rızgar’ın akibetini sordum.
"Geliyê Godernê vadesindeki mağaralardan birine bırakmıştık.
Operasyona çıkan Hazro korucularıyla askerlere esir düşmemek için kendisini imha etti” dedi.
Çarmıha gerildi ruhum. Acıyla kıvrandım. Rızgar yoktu artık.
Şex Faxri Bukarki ile çingene Rızgar'ın kaderleri Geliye Goderne'de kesişiyor.

* Şex Faxri üzerine kürd araştırmacı Xurşit Mirzengi dışında, Farqinli kürd aydını Cüneyt Alphan da Şex Şemseddin ve Sex Faxri üzerine yazdığı makalede Bukarkî ailesi üzerine önemli bilgiler nakletmektedir.
* T-KDP hareketinin sekreteri hemşerim merhum Said Elçi'nin Antalya'da T-KDP davasında beraber yargılanandığı Lice Xınyat köyünden kürd yurtseveri ve davanın en yaşlı sanığı merhum Şefiq Issi'nin Şakir Epözdemir'e Şex Faxri hakkında aktarmış olduğu bilgilerdir.
- Şex Faxri'nin şehid olduğu bölgenin Xınyat köyüne çok yakın olduğunu, Şefik Issi'nin Şex Faxri'yi yakinen gördüğünü, karargahını sürekli ziyaret ettiğini ve kendisinden çok etkilendiğini belirtmiştir.
- Şakir Epözdemir'in merhum Şefik Issi'ye atfen aktardığı bilgilerin alıntısı aşağıdadır.

Şefiq Issi
Şefiq Şex Said Efendinin silah arkadaşlarından Şeyh Fahri’nin yanında kalmış, ona hizmet etmiş ve Şeyh Fahri şehit olduktan sonra tek başına gidip o kahramanın mezarını yapmıştı. O Şex Fahri’den sanki bir parça idi.

* Asıl bilgi kaynağım kuşkusuz tüm çalışmalarımda olduğu gibi yine aile bireylerine dayanan bilgilerdir.
- Şex Faxri'nin ailesinin çok geniş ve renkli bir aile olduğunu belirtmek isterim. Şex Faxri'nin torunu Şex Şirin'in oğlu Medeni Bukarki halk arasında Şex Nedim, dedesi hakkında istediğim tüm bilgileri bildiği ve öğrendiği kadarıyla aktararak bana yardımcı olmaya çalıştı.

- Bukarki ailesinde Medeni Bukari ile daha öncesinde de yazar, aydın ve isyan sürgünü sayılan Veysel Öngören'in oğluyla, ayıca bu hafta içinde vefat eden Diyarbekir eski mebusu Şex Eşref Cengiz'in torunu Hüseyin Cengiz'le şifahi görüşmelerim oldu.

* Şex Faxri ailesinden olan ve Diyarbekir zindanında PKK davasından açlık grevinde şehid düşen Cemal Arat'ın annesi Sakine Arat'ta Bukarki ailesindendir. Sakine Ana son 30 yıllık kirli savaşta üç çocuğunu kaybetmiştir. Sakine Ana'nın isyan sürgünü olduğunu, Kütahya'da sürgünde doğduğunu belirtmek isterim. Yazar, ressam ve edebiyatçı olan Veysel, Vasıf ve Ferit Öngören kardeşler amcasının çocuklarıdır. Sakine Ana ile yapılan bir röportajda ailesine Malla Kubari denildiği, bu ismin Bağdat'ta bir yerin adı olduğunu söyler. Ayrıca Şex Faxrinin babasıyla amcazade olduğunu belirterek mücadelesinden övgüyle bahs eder.

-Tüm bu sözlü ve yazılı bilgileri yaklaşık iki aylık bir çaba sonucunda derleyip, toparladım. Edindiğim bilgileri rafine ederek kayıt altına almaya çalıştım. Derler ya yazıya dökülen şey kalıcılaşır, sözde kalanlar eger taşıyıcıları "dengbejler" olmazsa sanata ve kültüre dökülmezse zamanla kaybolur gider.
- Ben de bu bilgilerin kaybolmaması için gerekli hasassiyeti göstermeye özen gösteriyorum.

ŞEX FAXRİ VE AİLESİ HAKKINDA BİLGİLER

-Şex Fexri Bukarki 1899 yılında Diyarbekir/Farqin ilçesinin Qamışlı köyünde dünyaya gelir.
Qamışlı köyü 1936 yılındaki idari yapılanmada Bismil ilçesine bağlandı.
Ailesi, Septi, Nehri ve Barzani aileleri gibi nakşibendi tarikatına mensuptur.

- Bukarki ailesi de Septi ailesi gibi 350-400 yıl evvel Bağdat civarından gelip, Diyarbekir/Bismil yöresine yerleşirler.
- Septi ailesi Bismil'den Palu'ya göç ederken, Bukarki şexleri Bismil ve çevresinde kalmayı tercih ederler.
- Aile ilk dönemlerde göçebe bir yaşam hayatı sürdürür. Yaz aylarında Çolig/Bongılan mıntıkasındaki Bukarki yaylasında, kış aylarında da Farqin, Bismil, Hazro civarlarındaki ovalarda yaşamlarını sürdürürler.
- Ailenin Bukari adıyla anılması da bu yayladan gelmektedir.
- Bukarki yaylası Bongılan ilçesinin Tutel "Doğuyel" köyü civarındadır. Bu köy kurmanci lehçesini konuşur. Köyde Badiki, Hevidan ve Kulpi aşireti mensupları yaşar. Günümüzde de üzülerek ifade edeyim koruculuk sistemi köyde hakimdir.
- Tutel köyü eskiden idari merkez olan Kale köyüne yakın olup, Canut, Zorge köyleriyle de komşudur.
Ayrıca köyde Bukari ailesine ait Şex Yusuf'a ait bir ziyaretin olduğunu da ailesinin verdiği bilgilerden öğrendim.
- Bukari ailesi bir asır önce göçebe yaşamdan vazgeçerek Farqin/Qamışlı köyünü satın alır ve yerleşik hayata geçerler.
- Şex Faxri Bukarki Farqin'de büyük mürşid/alim olan Şex Yusuf efendinin en büyük oğlu olan Muhammed Tevfik efendinin oğludur. Kürd şehidi ve alimi olan Şex Şemseddin efendi Şex Faxri'nin amcasıdır.
- Şex Faxri Bukarki daha küçük yaşta iken hem annesini hem de babasını kaybetmiştir. Amcası Şex Şemseddin ve babaannesi Fatma hanım tarafından büyütülmüştür. Medrese tahsilini ağırlıklı olarak amcası Şex Şemseddin Efendi ve ailesine ait olan medresedeki din alimlerinin yanında yapmıştır.
- 1925 hareketi sonrasındaki katliam, zulüm ve sürgünler sonucu Qamışlı köyünde medrese geleneği sona erer.
- Şex Faxri Bukarki ilk evliliğini amcası Şex Şemseddin efendinin kızı Fatma hanım ile yapar bir oğlu olur, ismi Mehmet Tevfik'tir. Fatma hanım vefat edince ikinci evliliğini Dılşa hanım (Hevidan aşireti reisi Hacı Zübeyir'in kızı) ile yapar. Bu evliliğinden Şex Şirin ve Ali İhsan adında iki çocuğu olur. Ayrıca Batman Recepan aşiretinden Nafia hanımla üçüncü evliliğini yapar, bu evlilikten de Şex Behcet ve Şex Paşa dünyaya gelir. Ayrıca Peri hanim'la olan evliliğinden de Şehvezat isminde bir kızı olur.


ŞEX FAXRİ'NİN KİŞİSEL ÖZELLİKLERİ VE BİR ANEKDOT

- Şex Faxri Bukarki varlıklı bir ailenin çocuğudur. Qamışlı ve Cadde köyleri dışında Las, Maks, Malegır köyündeki arazilerin geliri onun tasarrufundaydı.
- Gençlik yıllari çok renkli ve fırtınalı geçmiştir. Ta..... o dönemlerde sanata verdiği önemden dolayı özel dengbejleri, çalgıcıları(mıtrıp); çok özel ve güzel atları vardı. Bu atları stranlara dahi konu oldular. Atları'nın ismi Felek bez (feleğe koşan) ve Kuvi "yabani" dir.

- Şex Fexri kibar, sabırlı, yiğit, mert ve yardımlaşmayı seven biriydi. Bunun yanında, almış olduğu medrese eğtimi ve aile terbiyesiyle dindar, adil ve inançlı kişiliğe sahipti, aile içinde ve çevresinde de ön plandaydı.

- Şex Faxri'nin Malegır'de karargah kurduğu dönemde Farqin, Lice, Hazro, Pasur ve çevresinde yaşanan toplumsal olaylarda halk adalet aramak için onun yanına giderdi. İşbirlikçiler dışındaki halk kendi sorunlarını Şex Faxri'ye bildiriyordu. O dönemde zulüm yapan işbirlikçi çetelerin ve halkın malını gasp eden kişilerin korkulu rüyasıydı. Malegır karargahı dönemin hem askeri gücü, hem de halk mahkemesiydi. Sosyal bir kurum işlevi görüyordu.

- Şex Faxri'nin elimizde sadece bir fotoğrafı vardır. Bu fotograf Xoybun cemiyetinin kurulduğu binê xet'de çekilmiştir. Xoybun döneminde Yado Paşa, Sadiye Telha, Ahmede Cibri, Şex Faxri, Kamuran ve Celadet Bedirxan kardeşler gibi Kürd direnişçi ve aristokratlarının o dönemde kürd giysileriyle (şal u şapık) çekilmiş fotograflarına rastlamaktayız.

*****

* Şex Faxri Bukarki'nin bulunan bu fotoğrafının öyküsü ile ilgili anekdotu aktarmak istiyorum,

- Şex Faxri Suriye Kurdistanı'na sürgüne gidişinde Qamışlı, Derbasiye, Hesike, Amude bölgelerinde yaşamını sürdürmüştür.
- Şex Faxri şık ve temiz giyinen silah ve atlara merakı olan şövalye ruhlu biriydi. Çevresindeki insanları psikolojisiyle cezbeden özellikleri vardı.
- Suriye Kurdistanı'nda iken kürd üniforması şal u şapık ile çektiği bu fotografı papaz ve doktor olan Şemun'un kızı Maria'da çıkar. Maria ve Şex Faxri Xoybun kongresi öncesinde tanışırlar.
- Xoybun toplantısı malumunuz Kürd ve Ermeni delegelerden oluşur.
- Maria ve Şex Faxri bu dönemde birbirilerine aşık olurlar.
- Bir tarafta sevdiği Maria var, bir tarafta inanılan değerler uğruna savaş var, ancak Şex Faxri ikinci tercihini hayata geçirir. Kurdistan'ın kurtuluşu için Xoybun cemiyetinin kararları gereği ülkeye giriş yaparak silahlı mücadelesinin karargahını Malegir.. mıntıkasında kurar. İhsan Nuri Paşa da bu dönemde Xoybun kararları gereği Çiyaye Agıri'ye geçiş yaparak karargahını kurar.
- Ermeni kızı Maria bu fotoğrafı hangi duygularla sakladığını yıllar sonra itiraf eder. Babasının ayak izlerini takip eden Şex Şirin Bukarki 1950'li yıllarda bin-xet'e gider. Ve Maria ile tanıştırılır. Maria fotoğrafı Şex Şirin'e verirken yaşadığı duyguları şöyle ifade eder. Ben Şex Faxri'ye senin babana kara sevdalıydım der. Bu derdi çeken bilir, hasreti ile düşleyen bilir misali,
- Maria kavuşamadığı Şex Faxri'ye ruhuyla bağlanmış, şehadetinden sonrada anısına bağlı kalarak ölünceye kadar hiç evlenmemiştir.
- Maria'nın Şex Faxri ile olan aşkı da tıpkı Mem u Zin, Derwêşê Evdi ve Edulê nin ki gibi kasırgalarla savrulsalar da ruhta birleşmişlerdi.

*****

- Maria ile olan bu aşkı Sidiqe Boze "Xelya Heci" stranında dile getirmiştir. Bu stran dört kıtadan oluşmuştur. Stranda bu olayın kısaca dile getirilmesi şöyledir; Şex Faxri, Safiyan köyünden geçerken, Hacı Ali'nin kızı Xayriye Şex Fexri'ye aşık olur. Xayriye Heci, Şex Faxri bin-xet'te iken bir kızın ona aşık olduğunu ve üzerine stran bestelendiğini duyar. Strana konu olan bu kız ermeni kızı Maria'dır.


ŞEX FAXRİ'NİN BÎN XETE GİDİŞ VE DÖNÜŞÜ

- Şex Said hareketi bastırıldıktan sonra kürd direnişçilerinden bin xet'e giden gruplar olur. Şex Faxri de 1927 yılı Haziran ayında başlayan Biçar "Hançuk" tenkil hareketi esnasında Türk ordusuna karşı kendi savaşçı grubuyla savaşır. Bu savaşta Şex Faxri Bukarki'nin yanıında amcasının oğlu Şex Feyzi Bukarki de vardır. Biçar Tenkil Harekatı belgelerinde Şex Faxri ile ismi anılan Feyzi amcasının oğludur.
- Biçar hareketinden sonra Şex Faxri Bukarki bin xet'e, Suriye Kurdistanı'na gider.
- 1927 yılının sonbaharında sürgündeki Kürdler ve Ermeni Taşnak örgütünün ortak oluşturdugu Xoybun
cemiyetinin toplantısına Şex Faxri de katılır.
- Xoybun toplantısı 1927 Ekim ayında bugünkü Lübnan sınırları içinde bulunan Bihandun beldesinde yapılır.
- 1928 yılında Türk devleti kürdleri kandırma ve teslim alma temelinde bir af kanunu çıkarır.
- Bir çok kürd aydını ve direnişçisi de bu aftan yararlanmak için ülkeye dönüş yaparlar.
- Şex Faxri Bukarki de 1928 de Güneybatı Kurdistan'dan Kuzeye geçer. Kendi köyu Farqin/Qamişlo
ovasına gelir.
- Koyleri yakılmış, yıkılmış ve bir kısmına da yerli işbirlikçiler tarafından talan edilerek el konmuştur.
- Sürgün dönüşünde farkına vardığı tek şey devletin yalan-dolana dayalı kandırma politikası güttüğüdür..
- Bir kaç adamını tekrar alır ve yeniden "bin xet'e" Güneybatı Kurdistan'a geçer. Xoybun toplantısında durumu konuşur, sonrasında silahlanır ve gelir Xezaliye ovasında Malegır de karagahını kurar.
- Şex Faxri'nin ilk amacı TC ordusu ile vuruşmak değildir. Malegır'de karargahının olduğunu belirtmek, devleti oyalamak, böylelikle zaman kazanmak, sonra toparlanarak Xoybun'u örgütlü bir güç olarak öne çıkarmaktır..
- Ayrıca, İhsan Nuri'nin dağlardaki sedasına ses katmak içindir…Ağrı direnişine bir nevi soluk aldırmaktır niyeti.
- İhsan Nuri Paşa da Serhed yoresinde kürtler için bir umuttur..
- İhsan Nuri Çiyaye Agıri'de , Şex Faxri Bukarki de Diyarbekir ovasında devleti meşgul ederler. Kürdlerin örgütlü örgütlü gücünü türk devletine her durumda hatırlatmayı ve gözdağı vermeyi amaçlamaktadırlar.
- Xoybunun verdiği gorev de zaten budur ve onun gereği yapılmaktadır.
- Şex Faxri devlete der ki; ’Hiçbir şekilde sizin faşist, zalim kanununuzu kabul etmem ve baş eğmem’
- Kısa sure de 500 kişilik bir askeri güç oluşturarak silah talimi ve dersi verir. Qarargahın eğitim dersi veren eğitmeni ise Bînbaşî Feyzi yê Bedlîsidir.
- İhsan Nurinin direnişi suresince devlet, Şex Faxri'ye fazla yönelmez.
- Türk ordusu Agıri hareketi bastırıldıktan sonra Şex Faxri'nin gurubuna yönelir.


ŞEX FAXRİ, BİR ANEKDOT VE ŞEHADETİ

- Şex Faxri Bukarki 1928-1933 yılları arasında Farqin'de Mal'e-Gır (Dolap Dere) köyünde kurduğu
askeri karargahta yıllarca kürd savaşçısı eğitmiştir.
- 1933 yılının 17 Ekim'inde Farqin-Pasur-Hezro üçgeninde Geli'yi Goderni, Newal'a Hesika, Şikefta
Ganike'de türk ordusunun başlattığı büyük bir operasyonda günlerce çatışma devam eder.
- Diyarbekir 7 Kolordu, Siirt Alayı, Farqin Alayı, Bedlis süvarisi başta olmak üzere devletin çeteleri bugünkü deyimiyle korucuları, Hazro beyleri, civar mirleri, Badıki ve Xiyan aşiretinin işbirlikçi ileri gelenleri bu çatışmada yer alırlar.
- Şex Faxri ve 17 arkadaşı bu çatışmada şehid olur. Bu çatışmada Zıkte aşiretine bağlı Cansor köyünden zaza Mecit de şehid düşer.

- Bu operasyon günlerce sürmüş, kürd direnişçileri son kurşununa kadarda savaşmışlardır. Bu çatışmada türk ordusunun büyük kayıpları olmuştur. Kürd şehidleri türk askerleri tarafından Hazro ilçesindeki mezarlığa getirilip, topluca çukurlara gömülürler. Türk ordusunun kürd şehidlerine karşı bu uygulamaları bir "gelenektir." Aynı zamanda islam dini ve hukukuna göre de bir insanlık suçu ve münafıklıktır.
-Sex Faxri Bukarki'nin Hazro ileri gelenleri tarafindan mezar yeri değiştirilmiştir. Mezar hala eski haliyle
duruyor. Oğlu Sex Şirin Bukarki'nin çocuk ve torunlarına bir vasiyeti vardır. Ne zaman kürd halkı
özgür olduğu zaman babama anıt mezar yaparsınız.
- Bu mütevazilik bana Molla Mustafa Barzani'yi hatırlattı. Molla Mustafa Barzani'nin mezarıda tıpkı Şex
Faxri Bukarki'nin mezarı gibi anıtsız sıradan bir mezardır. Çünkü Molla Mustafa'da vasiyet
ederken benim peşmergelerim,isimsiz kahramanlarımın çoğunun mezar yeri belli değildir. Mezar yeri belli
olan peşmergelerinde çok mütevazi ve sıradandır.Benim mezarımda benimle ölüme giden peşmerge
fedayilerimkiyle aynı olsun
- Günümüzde ulusal ruh ve bilinç sahibi çevreler Hazro'ya gidişlerinde Şex Faxri Bukarki'nin mezarını
mutlaka ziyaret ederler.

*****

* Şex Faxri'nin katibi Lice/Peçarlı Hesen Fehmi Akgül'ün oğlu Mella Amedi'ye atfen Şex Faxri'nin şehadeti ile ilgili anekdotu aşağıya aktarıyorum.

- Bicar Tenkil Harekatı sırasında Peçarlı Hasan Fehmi Beg'in köylerine türk ordusu tarafından operasyon yapılır. Babası Ehmedi Hesen, amcazadesi Ehmedi Derviş başta olmak üzere çevre köylerden toplam 40 kişi Peçar köyüne yakın Dere Salasên mıntıkasında toplu katledilirler. Hasan Fehmi Beg o dönemde Silvanda rüştüye okuyordu. Silvan merkezde gezerken babasının atını askerlerde görünce ailesinin başına gelen felaketi anlar. Daha sonra arkadaşları ve hocaları kendisinin de öldürülebileceği konusunda Hasan Fehmi Beg'i uyarırlar.
- Derhal okulu bırakması yönünde tembih bulunurlar. Hasan Fehmi belli bir dönem mahkum olarak kırsalda saklanır. Şex Faxri Bukarki sürgünden döndükten sonra kurduğu Qarargaha, direnişçi olarak katılır.
- O dönemin koşullarında babam medrese eğtimini Peçar'da müderris olan Bidlisli Abdulkadir Hoca'nın yanında, rüştiye eğitimini de Farqin'de tamamlar. Dönemin okuyan, siyaset ve diplomasi dilini bilen şahsiyetlerinden olduğu için Şex Fexri onu katibi yapmıştır.

- Şex Faxri'nin Qarargahı'nın gücünü Farqin alayı bildiği için üzerine gidemiyordu.
- Agıri hareketinin türk ordusunu meşgul ettiğini de göz önünde bulundurduğumuzda türk ordusu çok zayıf bir dönemi yaşıyordu.
- Agıri hareketi bastırıldıktan sonra çevredeki türk kolordu, alay ve diğer birlikleri nefes almış, artık Şex Faxri üzerine gitme zamanı gelmiştir.
- Bidlis ve Siirt alayları ile Diyarbekir kolordu ve Farqindeki askeri güçler Malegır karargahı ve Geliye Goderyan mıntıkasına sevkiyat yaparlar.
- Şex Faxri Bukarki katibi olan babamı Farqin'e gizliden gönderip, operasyon ve yaşanan gelişmeler için halktan istihbarat toplamaya calışır.
- Babam Farqin merkezde Emere Nuke'ye misafir olur. Emere Nuke babamı devlete ihbar eder ve babam yakalanarak Diyarbekire götürülerek zindana atılır.

-Şex Faxri'nin katibi Peçarlı Hasan Fehmi Beg'in yargılanma ve bırakılma öyküsü çok uzun bir hikaye olduğu için anlatmayacağım. Çünkü Peçarlı Hasan Fehmi Bey'in de yaşam öyküsünü yakında yazacağım. Bu olayın detaylarını orada anlatmaya çalışacağım.


ŞEX FAXRİ İLE UMUM MÜFETTİŞ İBRAHİM TALİ ÖNGÖREN'İN YOLLARININ KESİŞMESİ VE İKİ ANEKDOT

Bu anekdotu Şex Faxri'nin torunu Şex Nedim (Medeni Bukarki) ya atfen aşağıya aktarıyorum.

1) Şex Said hareketinden sonra devlet 1927 yılında Umumi Müfettişlik Teşkilatını kurar. Merkezi Diyarbekir olan bu kurumun başına İbrahim Tali Öngören'i atar. Bu zat Atatürk'ün çok yakın arkadaşı, Samsun çıkarmasında da yanındaki ekiptendir, köken olarak da Suriye/Halep civarindan Dürzi kökenli bir devşirmedir. İbrahim Tali Öngören, Teşkilat-ı Mahsusa kadroları içinde pişmiş ve itibar sahibi olmuş karanlık biridir. İttihatci gelenekten gelen ve kemalistlerin güvenini kazandığı için "kullanılabilinir" gördükleri, bu nedenle tasfiye etmedikleri bir kişiliktir.

- İbrahim Tali Öngören ilk iş olarak Mardin, Adana ve Anadolu'nun farklı şehirlerinden 12 bin kişilik bir gücü Diyarbekir'e yerleştirdi. Yine ilk yaptığı işlerden biri de 1928 yılında bir "af kanunu" çıkarmak oldu.
Bir yandan da Kürd direnişçilerini ikna etmenin yollarını arıyordu.
İbrahim Tali Öngören, Diyarbekir'de ilk ikna çalışmasını Şex Faxri Bukarki ile yapar. İşte o görüşmenin kısa bir hikayesini aşağıya aktarıyorum;
Müfettiş, Şex Faxri'nin 400-500 kişilik bir süvari alayı oluşturduğunu, bu birliğe askeri eğitim verdiklerini ve silahlı mücadele yürüttüklerini biliyor.
- İbrahim Talin'in amacı Şex Faxri'yi davasından vazgeçirmektir. Şex Faxri ile görüşmek için aracıları devreye koyar. Şex Faxri bu görüşmeye olumlu yaklaşır. 250 atlısıyla Diyarbekir çevresindeki hanlarda konaklar.Vilayete on gözlü köprü Mardinkapı güzergahından girer ve güvendiği bir kaç savaşçısıyla birlikte Saraykapıdaki müfettişlik binasına gider. 250 kişilik Süvari gücü de tedbir olarak şehrin çevresinde üstlenir.
- Şex Faxri ile İbrahim Tali arasında tercümanlık yapan kişi ise amcazadesi sayılan Seyyid Bedri Öngören'dir. Yazar ve şair Veysel Öngören'in babasıdır. İbrahim Tali bu görüşmede Atatürk'ten gelen mesajla "davadan vazgeçmesi koşuluyla Kabi, Karabaş ve Sadi köylerinin mülkiyetini Şex Faxri'ye teklif eder." Şex Faxri'nin heybetli ve asil duruşundan etkilenen İbrahim Tali daha ileriye giderek, "seninle akraba olalım, kızımı sana vereyim" teklifinde dahi bulunur.

- Şex Faxri nin buna karşılık; "Mücadelem kürdler özgür oluncaya kadar devam edecek, amcalarımın şehadetine helak getirmem. Bu tekliflerinizle beni satın alıp, hain ve işbirlikçimi yapacaksınız?Benim dilimle, dinimle ve mazlum halkımla uğraşan, yok sayan zihniyete asla teslim olmam" der.
Derhal kalkar ve şunu söyler; "Şu anda burada yanlış bir şey yaparsanız, 250 kişilik gücüm tetikte bekliyor, kan gelir gövdeyi götürür." Şex Faxri Öngörüsü olan bir kürd kahraman olarak bu tuzaklara düşmez.

O gün Diyarbekir halkı heybetli duruşunu ve direnişçi kişliğini duydukları için görmeye gelmiş Saraykapı'dan Dağkapı'ya kadar yolun her iki tarafinda toplanarak Şex Faxri'nin yolunu beklemektedir. Şex Faxri ve arkadaşları halkla vedalaşır, Malegir'deki karargahlarına giderler. Yıllar sonra İbrahim Tali Öngören 2. dönem Diyarbekir mebusu olur. Şex Faxri'nin amczadesi ve tercümanı sayılan Seyyid Bedri ile dost olur ve kendi soyadını ona da takar.

- Umum Müfettiş, dost olduğu Diyarbekirlilere ve Şex Faxri'nin Öngören soyadındakı akrabalarına; Şex Faxri'nin cesaretli, kararlı, heybetli duruşa sahip ve yakışıklı olması nedeniyle şehadetine çok üzüldüğünü söyler, ona hayran olduğunu da defalarca itiraf etmiştir.


*****

2) İbrahim Tali ile ilgili ikinci anekdotu Şex Faxri'nin katibi Peçarlı Melle Amedi'nin babası Hasan Fehmi Akgül'e atfen aktarıyorum.

Yıl 1930 yılı, Umum Müfettiş İbrahim Tali, Diyarbekir valisi Nizameddin, istihbarat sorumlusu Osman ve beraberinde uzun bir askeri konvoy Farqin civarında Çeme Also'dan geçerken Şex Faxri'ye bağlı direnişçi gurupla karşılaşırlar. Karşılıklı teslim ol çağrıları yapılır, sonunda İbrahim Tali kim olduklarını sorar, Şex Faxri'ye bağlı kürd direnişçileri olduklarını söylerler. Babam türkçe bildiği için iki gurup arasında tercümanlık yapar. Türk askerleri bir operasyon için değil, rutin bir geçiş yaptıklarını söyler. Adeta bir ateşkes gibi karşılıklı savaşmadan ayrılırlar. Rivayet odur ki Türk askerleri Zilan Hareketi'nin olduğu bölgeye doğru geçiş yapmaktaymış.

-Yıllar sonra iki gurup arasında tercümanlık yapan Peçarlı Hasan Fehmi Farqin'de tutsak edilir Diyarbekir'e götürülür. Tutsakların hepsi idam edilirken, mahkemede kelepçeli olan Fehmi Bey ile askerler arasında yaşanan kargaşaya İbrahim Tali tesadüfen şahid olur. İbrahim Tali, yollarını kesen kürd gurubun içindeki bu tercümanı tanır ve Hasan Fehmi'ye şunu söyler; Sen Şex Faxri'nin ekibindeki tercüman değilmisin? Hasan Fehmi evet der ve inkar etmez. İbrahim Tali, Fehmi Bey'e şunu söyler; sen o gün yapıcı kişiliğinle benim ve arkadaşlarımın canını kurtardın, ben de seni kurtaracağım der. Fehmi Bey serbest bırakılır.


ŞEX FAXRİ BUKARKÎ AİLESİNİN SÜRGÜNE GÖNDERİLİŞİ VE YAŞANANLAR

- Şex Faxri Bukarki ailesi 1925 hareketine topluca katılırlar. Bu aile de tıpkı Şex Said ailesi, Melekan, Çan, Kelaxsi şeyhleri gibi büyük bedeller öder. Bukarki ailesinden başta Şex Şemseddin, kardeşi Şex Nureddin İstiklal mahkemelerinde idam edilirler. Hareket sonrasında da Bukarki ailesinden sürekli mücadele eden yiğit kahramanlar çıkmıştır.
- Bu kahramanların başında Şex Faxri ve 1937'de Şex Abdurrahim'le beraber şehadete ulaşan Şex Misbah akla gelenlerin başındadır.
- Bukarki ailesi isyan sürgünü bir aile olarak tesbih taneleri gibi Anadolu coğrafyasının dört bir tarafına dağtılırlar. Aile bireyleri başta Kütahya olmak üzere, İzmir, Denizli, Uşak illerine sürülür ve birbirilerinden koparılarak bir daha görüşmemek üzere cezalandırılırlar. Bukarki ailesinin sürgüne giden toplam nüfusu yaklaşık 300 kişi civarındadır.
- Şex Faxri Bukarki'nin ailesi 1933-1947 yılları arasında ağırlıklı olarak Kütahya/Tavşanlı ilçesinde sürgünde kalırlar. Türk ordusu sürgün öncesi Qamışlı köyüne operasyon yapar. Bukarki ailesine ait köyde ne varsa talan ve darmadağın ederler. Bireylerinin tümünü adeta esir kampı oluşturarak bir araya toplarlar. O dönemin ilkel taşıma araçlarıyla Malatya'ya kadar götürülür, Malatya'dan itibaren trenle Kütahya'ya sürgüne gönderilirler. Varlıklı, köyleri ve büyük servetleri olan Bukarki ailesini Türk devleti adeta sefalete mahkum eder. Sürgünde açlık, sefalet ve zaman zaman işkence ve zulüm görürüler.
- Sadece devlet mi yapıyordu bu zulmü ? Kütahya halkı tarafindan da horlanırlar.

- Bukarki ailesinden Sakine Arat bakın sürgünle ilgili anılarını şöyle aktarır.

Sakine Arat, babasının sürgün yeri Kütahya’da 1934 yılında doğar.
“Çocuktum bir şey bilmiyordum memleketimiz bura sanıyordum. Tek bildiğim biz oranın adamı değildik, evin içinde Kürtçe dışarıda Türkçe konuşuluyordu” diye anlatıyor o yılları. Türkiye’de Kürd olmanın ne demek olduğunu, tek kelime Türkçe bilmeyen anneannesi ile sokakta dolaştığında kendilerine “kuyruklu Kürd” diyerek taş atan yaşıtlarından öğrenir.
Okulda çok başarılıdır. Hatta kızlar arasında birincidir. Ama çok istemesine rağmen okuyamaz. Beşinci sınıfa geçtiğinde Demokrat Parti iktidara gelir ve af çıkar. Cezaevleri boşalır, sürgünler sılaya geri döner. O zaman öğrenir ki Arat, memleketi Diyarbakır’dır. Ancak bıraktıkları gibi değildir. Hükümet babasının iki köyünü satmıştır, geçinmek zordur.

*****

- Kütahya sürgününde yaşanan başka bir anekdotu daha aktarmak istiyorum. Şex Faxri'nin oğlu Şex Behçet sürgünde ailesinin geçimi için elektirik kalfası olarak çalışır. Kütahya ceza hakiminin evine birgün elektirik onarımı için gider. Hakimin kızıyla yüz yüze gelir ve birbirlerine aşık olurlar. Amcası Şex Feyzi yeğeni Behçet için hakimin evine gider kızlarını ister. Hakimin verdiği cevap oldukça ırkçı ve şovencedir.Ben kızımı öldürür yine de kürdlere vermem der. Ve yarın bu memleketi de terk edeceğim, isyancılarla aynı memlekette kalamam der ve memleketi terk eder. Şex Behçet'in bu aşkı kızın babası tarafından engellenince, inzivaya çekilir.
- Şex Behçet artık sağlığı yerinde olmayan, akli dengesini yitiren bir mecnun olmuştur, kendini tamamen ilahi aşka verir.
- Yöre halkı Şex Behçet'te sürgün dönüşü büyük bir maneviyat gördüğü için kendisini Allah dostu ve evliya olarak kabul etmiştir. Şex Behçet'in yanına giden psikolojik hastaların şifa bulup sağlıklarına kavuştuğu inancı halk arasında yayılmıştır.
- Şex Faxri'nin stranlarından birinin ismi de "Bave Behçet" stranıydı. Şex Behçet yaşamı boyunca evlenmez, kendini tamamen maneviyata ve ilahi akidelere verir.
- Şex Behçet de tıpkı babası gibi endamı, pala bıyığı, heybetli duruşu ve şövalye ruhu ile çevrede hala anlatılır, durulur.
- Şex Faxri'nin bir başka oğlu da Şex Şirin'dir, mücadeleci kişiliğiyle yaşamının sonuna kadar kendini kürd davasına verir. Yakın dönem kürd ulusal mücadelesine duyarlılığı nedeniyle türk ordusu tarafından takibata uğrar. İtirafçı ve iftiracı kişiler tarafından komplolar kurularak yardım ve yataklıktan 70 yaşlarında cezaevi süreci de yaşar.
- Şex Şirin, Bukarkilerin Qamişlo köyünden ayrılarak, yüzlerce kilometre uzaklıktaki babası Şex Faxri Bukarki'nin şehid edildiği Goderiyan mıntıkasında arazi satın alarak yerleşir.

SONSÖZ

Şex Faxri Bukarki üzerine araştırma ve inceleme çalışmam ağırlıklı olarak sözlü kaynaklardır. Kürdlerin arşivi olmadığı, kendi tarihlerinin başkaları tarafından yanlış ve taraflı yazıldığı bilinen bir gerçektir. O yüzden benim güvendiğim ve inandığım kaynak kuşkusuz Şex Faxri'nin aile bireyleri ve hareket içinde yer alan kişilerin torunları ve çocuklarıdır. 1925 hareketinin sanığı, tanığı ve mağdurları olan ailelerin bireyleriyle iletişime geçerek defalarca konuşmak suretiyle yaşanan olayların detaylarını anlamaya çalıştım.

Ayrıca tüm yaşanan bu olayları o dönemlerde kürd dengbejleri stranlarıyla çok iyi dile getirerek bizim yaşadığımız döneme adeta bir köprü oluşturmuşlardır.

Kürdlük vadisinde iz bırakan Şex Faxri gibi efsane direnişçilerin ruhu şad olsun,

Selam ve saygılarımla.

zuexpayic.blogspot

www.serbesti.net